Bιότοπος – περιγραφή
Με την ονομασία Ευφόρβια υπάρχουν σήμερα σε όλο τον κόσμο 1000 περίπου φυτά που ανήκουν στην οικογένεια των Ευφορβιοειδών. Από αυτά 40 είδη συναντούμε και στη χώρα μας τα οποία αποκαλούμε συνήθως Γαλατσίδες (λόγω του γαλακτώδους χυμού που βγαίνει από τον κορμό του φυτού όταν κοπεί).
Τα περισσότερα είδη των Ευφορβιοειδών είναι δηλητηριώδη για τον άνθρωπο.
Υπάρχουν όμως κάποια είδη που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, η χρήση τους όμως πρέπει να γίνεται μόνο κάτω από οδηγίες έμπειρων βοτανοθεραπευτών.
Η Euphorbia pilulifera (Ευφόρβια η σφαιριδιόκαρπη) – ονομαζόμενη και Euphorbia hirta-τη συναντούμε με την ονομασία Ευφόρβια είναι ένα από τα είδη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για θεραπευτικούς σκοπούς, κάτω από τις οδηγίες έμπειρου βοτανοθεραπευτή.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ευφορβιών αποτελεί η ταξιανθία τους που έχει το σχήμα κυπέλλου και για τον λόγο αυτό ονομάζεται κυάθιο (από την ελληνική λέξη για το κύπελλο).
Τα είδη Ευφόρβιας που έχουν εξακριβωμένα θεραπευτικές ιδιότητες είναι ακόμη:
1.Ευφόρβιον η λαθυρίς ή το καθαρτικόν (Euphorbia lathyris) που συναντούμε με τις ονομασίες Τσιρλαπίδι, Γαλατσίδα κ.α. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται η ρίζα, οι σπόροι και τα φύλλα. Τα σπέρματα συλλέγονται όταν είναι τελείως ώριμα και η ρίζα την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Τα συμπτώματα δηλητηριάσεως που προκαλεί είναι κάψιμο και πόνοι στο στομάχι, έμετοι, πόνοι υπογαστρίου, αιματηρές κενώσεις, σπασμωδικές κινήσεις του επιγαστρίου με σφαδασμούς της λεκάνης, μικροσφυγμία και αργοσφυγμία, άγχος, κατάπτωση δυνάμεων και θάνατος μέσα σε γενική εξάντληση. Αν τοποθετηθεί ο χυμός του φυτού επί του δέρματος προκαλεί φλύκταινες και ενίοτε σοβαρές φλεγμονές. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούσαν από αρχαιοτάτων ετών τον χυμό σαν τοπικό φάρμακο για την άχωρα (κασίδα) και για την καταστροφή των ακροχορδόνων (κρεατοελιών).
2.Ευφόρβιον ο κυπαρισσίας (Euphorbium cyparissias). Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται ρίζες, φύλλα και καρποί. Πρόκειται για το «Τιθυμάλο»του Διοσκουρίδη και έχει ανάλογες ιδιότητες με το προηγούμενο. Στις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης το ονόμαζαν «ρεβέντι των χωρικών».
3.Ευφόρβιον το ηλιοσκοπικόν (Euphorbia helioscopia). Το συναντούμε με τις ονομασίες Γαλόχορτο, Γαλατσίδα, Γαλακτόχορτο, Φλώμος. Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν λιγότερο δραστικό και χρησιμοποιούσαν μόνο τα σπέρματα του σε δόση ελαφρά, μέχρι 32 κόκκων μέσα σε ένα 24ωρο.
4.Ευφόρβιον των τελμάτων, κοινώς Φλώμος (Euphorbia palustris) με ιδιότητες όπως η Λαθύρις.
5.Ευφόρβιον το δασικόν, κοινώς Γαλατσίδι (Euphorbia sylvatica). Έχει ιδιότητες ανάλογες με της Ιπεκακουάνας. Σε μικρές δόσεις είναι εμετικό και καθαρτικό.
6.Ευφόρβιον η άπιος (Euphorbia apios) κοινώς Φλωμάκι, Τσαλαπίδι, Τσιρλαπίδι. Αχλαδάκι (Κυνουρία). Ο Διοσκουρίδης το ονόμαζε Άπιος και αναφέρει για αυτό ότι η ρίζα του φυτού προκαλεί εμέτους χολώδεις και βλεννώδεις. Τα κάτω μέρος της ρίζας είναι καθαρτικό. Η χρήση του ως καθαρτικό μπορεί να προκαλέσει αιμορραγίες.
7.Ευφόρβιον ο χαρακίας (Euphorbia characias). Το συναντούμε με τις ονομασίες Τιθυμαλώ, Γαλακτόχορτο, Φλώμος, Γαλατσίδα. Ίσως πρόκειται για το «φαρμακευτικό ευφόρβιο» των αρχαίων.
8.Ευφόρβιον ο πέπλος (Euphorbia peplus), κοινώς Γαλατίδα, Γαλατσίδα, Χαμογαλατσιδάκι. Υποτίθεται πως είναι ο «νομισματοειδής»- που έχει φύλλα σε σχήμα νομίσματος- ή ο «μικρός τιθύμαλος» που φύεται στα αμπέλια και μοιάζει με τον χαρακία.
9.Ευφόρβιον το δενδρώδες (Euphorbia dendroides).κοινώς Φλώμος, Σπλώνος, Καρναρέλα. Με αυτό ναρκώνουν οι ψαράδες τα ψάρια.
Ιστορικά στοιχεία
Κατά τον Πλίνιο (ο οποίος γράφει για την Euphorbia helioscopia) η ονομασία Ευφόρβια, οφείλεται στον Εύφορβον, γιατρό του Βασιλιά της Μαυριτανίας Τζούμπα τον 2ο (30π.Χ – 24μ.Χ.).
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν το φυτό. Ο Γάλιος Αουρελιάνους το συνιστούσε για την υδρωπικία, ο Αλέξανδρος Τραλλιανός (γιατρός του 6ου αιώνα) για την πτώση των μαλλιών και ο Στριμπόνιους Λάργκους για τον πονοκέφαλο.
Στη λαϊκή ιατρική συνιστούσαν την εσωτερική λήψη του βοτάνου ως δραστικό καθαρτικό και για οιδήματα. Σταμάτησαν όμως προ πολλού λόγω της υψηλής τοξικότητας των ουσιών που περιέχονται στο βότανο. Σε εξωτερική χρήση έχει χρησιμοποιηθεί και στη θεραπεία δερματοφύτωσης (πόδι αθλητή» και σύφιλης.
Ο Ιπποκράτης αναφέρει στο 5ο βιβλίο των επιδημιών δύο περιπτώσεις δηλητηρίασης με το Euphorbio lethyris. Πλίνιος και Διοσκουρίδης το αναφέρουν ως καθαρτικό και πολύ επικίνδυνο. Αναφέρουν ότι σε μεγάλες δόσεις είναι δριμύ δηλητήριο και προκαλεί ερεθισμό τους πεπτικού σωλήνα, σοβαρές νευροφυτικές διαταραχές και θάνατο.
Στην Κρήτη φύεται το είδος Euphorbia veneta και το συναντούμε με τις ονομασίες Ατσουμαλλιά ή Αχελόφλομος. Κατά τα τέλη του Μάρτη γεμίζει με ωραία κίτρινα άνθη που ομορφαίνουν τις κεφάλες και τις χαλέπες. Το στέλεχος δίνει γαλακτώδη οπό που χρησιμοποιούσαν παραδοσιακά κατά της τριχόπτωσης. Έπαιρναν το γάλα του φυτού, με ένα βαμβάκι και έτριβαν με αυτό τα μαλλιά μέρα παρά μέρα. Καθημερινή χρήση προκαλούσε εγκαύματα. Το φλομόγαλο, όπως αποκαλούσαν την οπό του φυτού, το χρησιμοποιούσαν ακόμη για να εκριζώνουν τις μυρμηγκιές. Με τον Φλόμο αυτό στη Δυτική Κρήτη απονάρκωναν τα χέλια, εξ ου και η ονομασία Αχελοφλομος. Όπως έλεγαν οι βοσκοί της Κρήτης, γάλα φλόμου έριχναν μέσα στο γάλα που πρόσφεραν σε ανεπιθύμητους μουσαφίρηδες. Όπως ήταν φυσικό η διάρροια που τους προκαλούσε τους έκανε να φύγουν το συντομότερο.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το Euphorbia pilulifera περιέχει γλυκοσίδια, αλκαλοειδή, τριτερπενοειδή, στερόλες, φορβικό οξύ και τανίνες. Ο γαλακτώδης χυμός του φυτού περιέχει μια δριμεία ουσία, την ευφορβόνη, ρητίνη, κόμμι και ευφορβίνη.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς συλλέγονται τα αέρια μέρη του φυτού κατά την περίοδο της ανθοφορίας.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το Euphorbia pilulifera δρα ως αντιασθματικό, αποχρεμπτικό και αντισπασμωδικό.
Η Ευφόρβια έχει χαλαρωτική επίδραση τους λείους μύες των πνευμόνων και είναι πολύ ευεργετική για παθήσεις όπως το άσθμα και η βρογχίτιδα. Επίσης ανακουφίζει από τους σπασμούς του λάρυγγα, βοηθώντας έτσι σε περιπτώσεις νευρικού βήχα. Είναι χρήσιμο για την ανακούφιση της καταρροής του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Αυτό το βότανο έχει την ειδική δράση να εξουδετερώνει τους οργανισμούς που προκαλούν αμοιβαδικές λοιμώξεις στα έντερα.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε μισή έως μία κουταλιά του τσαγιού ξηρά φύλλα και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Σε βάμμα λαμβάνουμε 1-2ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Για την αγωγή ασθματικών περιπτώσεων το βότανο συνδυάζεται καλά με την Γρινδέλια και τη Λομπέλια.
Προφυλάξεις
Αν και η Ευφόρβια είναι από τα ελάχιστα είδη της οικογένειας των Ευφορβιοειδών που δεν είναι δηλητηριώδη για τον άνθρωπο, οι υπερβολικές δόσεις μπορούν να προκαλέσουν ναυτία και έμετο. Να μην λαμβάνεται μαζί με γλυκόριζα.
Σε όλα σχεδόν τα είδη, όταν το φυτό πάθει ζημιά, ελευθερώνεται ένας λευκός γαλακτώδης χυμός που περιέχει δηλητηριώδεις ουσίες. Αν έρθει σε επαφή με το δέρμα ή τα μάτια πρέπει να ξεπλυθεί αμέσως με άφθονο νερό. Αν πάει ο χυμός στο μάτι είναι πολύ επικίνδυνος καθώς μπορεί να προκαλέσει τύφλωση. Όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
