Η θύμηση έχει να κάνει με τις παλιές ιστορίες, που μου έλεγε η γιαγιά μου στα μικράτα μου, δίπλα στην παρασιά, τις χειμωνιάτικες νύχτες. Και τα διηγήματα του βιβλίου, που ευγενικά μας χάρισε ο Βαγγέλης, σ’ αυτές έχουν τη ρίζα τους, γράφει ο ίδιος στον πρόλογο. Η γιαγιά εκείνη, έγινε η πρώτη παιδαγωγός, γιατί ενώ έλεγε ιστορίες για να περάσει η ώρα, φαινομενικά ψυχαγωγούσε, στην πραγματικότητα όμως δίδασκε γνήσια τοπική ιστορία, δίδασκε πως η λευτεριά κι ο θάνατος για τον Κρητικό δεν είναι κούφιες λέξεις . Έτσι καλλιεργούσε κι ένα φιλελεύθερο πνεύμα. Αργότερα, όταν ήρθε η ιστορική γνώση, οι ήρωες αυτοί με το αψηλό το μπόι και οι άγριοι εχθροί, πήραν συγκεκριμένα ονόματα, σε συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές, εδώ στον ίδιο μας τον τόπο. Φάνηκε, πώς και γιατί θέριεψε η θέλησή της Κρήτης για αγώνες, πως δεν σβήνουν ακόμη και σε καιρό σκλαβιάς οι μεγάλες αξίες, όπως η θρησκεία, η πατρίδα, η αρετή, η ομοψυχία, η οικογένεια, προ πάντων η τιμή της γυναίκας, το παιδί, οι γέροι γονείς. Ποιος εχθρός μπορεί να κάνει καλά τέτοιους πολεμιστές; Αυτά στριφογύριζαν στο μυαλό του συγγραφέα τόσα χρόνια τώρα, ώσπου τα ‘κανε γραφή για να καταλαγιάσουν μνήμες και αισθήματα.
Είναι ιδιαίτερα επίκαιρο το βιβλίο τούτο, με τα 200 χρόνια από την επανάσταση του ‘21, και αξίζει πολλά συγχαρητήρια ο συγγραφέας, καθώς ζωντανεύει γνωστούς ήρωες του τόπου μας. Δασκαλογιάννης, Χάληδες, Πρωτόπαππας, Δεσποτάδες και παπάδες, μα κι άλλοι σαν το Θοδωρομανώλη και τον Ξενοθοδωρή, το Γιώργακα και το γέρο-Σήφη, δείχνουν μέσα από τις αφηγήσεις του, πως η λευτεριά είναι σύμφυτη με τον Κρητικό. Είναι ένα με το μεδούλι του και την αγέρωχη ψυχή του. Δυνατή η γραφή του, προβάλλει και τιμά με περιγραφές και γεγονότα εκείνους που ζώντας μέσα στον τρόμο της τουρκιάς, με τον γενιτσαρισμό, τον εξισλαμισμό, τον κατατρεγμό, την ταπείνωση και τον εξευτελισμό, έγιναν αφεντικά της ακλόνητης θέλησης και δούλοι της συνείδησης, που φώναζε κάθε στιγμή Λευτεριά κι Ανάσταση. Κυκλοφορούν στον τόπο τους, στα χωριά τους, με τους πολλούς Τούρκους και τους λιγότερους χριστιανούς, με τις καθημερινές τους συνήθειες και αντιθέσεις κάτω από τον τουρκικό ζόφο, που κάνει τη ζωή ένα εφιαλτικό όνειρο και δείχνει τον θάνατο σαν ένα λυτρωτικό ξύπνημα. Έχουν ψηλά στην εκτίμησή τους τον παπά του χωριού, που κι εκείνος αγωνίζεται να κρατήσει δυνατή και την πίστη στον Θεό και την πίστη στον μεγάλο σκοπό του ξεσηκωμού. Το Χριστός Ανέστη δεν το λένε μόνο τα χείλη, το ζει η ψυχή, ο παπάς, που σε κάθε περίσταση έχει ρόλο, άλλοτε μιλεί συμβολικά, άλλοτε μπαίνει ο ίδιος στο στόμα του λύκου, ψηλώνει στα μάτια τους και φτάνουν μαζί του ως τον ουρανό, λεύτεροι. Παίρνουν παράτολμες αποφάσεις, δεν δειλιάζουν στον κάθε κίνδυνο.
Οι ιστορικές πληροφορίες πολλές. Πώς τα μηνύματα της Φιλικής Εταιρείας φτάνουν στην Κρήτη και ανάβουν στους Κρητικούς ακτίνα ελπίδας. Τα Γλυκά Νερά, τα Σφακιά, το Λουτρό, γίνονται τόποι σύναξης, συζητήσεων, διαφωνιών και αποφάσεων, μα και εστίες, που θα κάνουν την άσβηστη σπίθα, μεγάλη φλόγα, για να ανάψει επαναστάσεις ήττες κι αποτυχίες, νεκρούς και ατιμασμένους, ως την ώρα της Ανάστασης.
Στα εφτά διηγήματα που περιέχει στο βιβλίο, η ανάγνωση γίνεται απνευστί. Είναι γραμμένα στην ντοπιολαλιά μας, με ιδιαίτερη βιωματική μαεστρία, δένουν αβίαστα οι διάλογοι, τα πρόσωπα, και οι έγνοιες τους με το μεγάλο σκοπό, ώστε νιώθουμε τόσο οικεία, που ζούμε μαζί τους και τον πόνο και τον αγώνα και τον σκοπό. Καθώς ο συγγραφέας μας είναι γνωστός από τις εφτά ποιητικές συλλογές του, διακρίνουμε και εδώ έντονο τον λυρισμό στις περιγραφές και στις αφηγήσεις του. Έτσι η ανάγνωση έχει άλλο αέρα, συχνά ποιητικό, γίνεται ευχάριστη και άνετη. Το ενδιαφέρον κρατείται αμείωτο, επειδή η πλοκή στα γεγονότα είναι δυνατή και οδηγεί άλλοτε σε απρόβλεπτες συνέπειες και άλλοτε αφήνει να αιωρείται μυστηριακά το αποτέλεσμα. Τελικά έχουμε στα χέρια μας ένα βιβλίο με διηγήματα ιδιαίτερα γλαφυρά, στην πραγματικότητα όμως έχουμε ένα βιβλίο τοπικής ιστορίας, βγαλμένη από τα ίδια τα σπλάχνα της Κρήτης, που πάντα ανυπομονούσε για το πότε θα κάμει ξαστεριά, με πολλά μηνύματα και για τον σύγχρονο κόσμο.
Άξιος. Καλοτάξιδο.
*(φιλόλογος)
