Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Viburnum prunifolium (Βιβούρνο το ερπόφυλλο και ανήκει στην οικογένεια των Αιγοφυλλοειδών. Είναι ιθαγενές της Βορείου Αμερικής. Υπάρχουν περίπου 150 είδη του γένους Viburnum. Ανάμεσα σε αυτά που χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική συγκαταλέγονται τα V. acerifolium, V. lantana (κλημαξίδα, η οποία φύεται και στη χώρα μας), V. lentago και V. Opulus (Βιβούρνο το χιοναθές, ο οποίος είναι ένας πολύ χρήσιμος θάμνος στον τομέα της βοτανικής, γιατί χαλαρώνει τους μύες πολύ αποτελεσματικά). Επίσης στο γένος αυτό ανήκει και η V. tinus (άγρια δάφνη) που φύεται στη χώρα μας.
Πολλά είδη του γένους Viburnum είναι θάμνοι και όχι δέντρα. Συχνά τα καλλιεργούν ως καλλωπιστικά γιατί έχουν εντυπωσιακές ταξιανθίες και τα χρώματα των φύλλων τους το φθινόπωρο είναι θεαματικά. Συχνότερα όμως το βιβούρνο απαντάται ως θάμνος, αλλά μπορεί να γίνει και ένα όμορφο δέντρο που φτάνει σε ύψος ακόμη και τα εννέα μέτρα, ενώ ο θάμνος μπορεί να φτάσει και τα τέσσερα μέτρα.
Τα φύλλα του είναι τρίλοβα ως πεντάλοβα , οδοντωτά, αντίθετα, γυαλιστερά και μοιάζουν με τα φύλλα του σφένδαμου. Οι βλαστοί του είναι λείοι και τα άνθη του φυτού είναι μικρά, λευκά, πολλά μαζί συγκεντρωμένα σε σκιαδοφόρες ταξιανθίες με στεφάνες πεντάλοβες. Τα εξωτερικά άνθη είναι στείρα. Ο καρπός έχει χρώμα κόκκινο – μπλε έως μαύρο και πυρήνα σκληρό.
Συστατικά-χαρακτήρας
Το βιβούρνο περιέχει πικρή ουσία ( βιβουρίνη), βαλεριανικό οξύ, τριτερπενοειδή, ταννίνες, σαπωνίνες, σαλικοσίδες και σκοπολετίνη (κουμαρίνη). Είναι βότανο στυπτικό, πικρό, δροσιστικό και ξηρό.
Ιστορικά στοιχεία
Οι ιθαγενείς της Αμερικής το χρησιμοποιούσαν εδώ και εκατονταετίες για τις μαγουλάδες και άλλα πρηξίματα. Το χρησιμοποιούσαν επίσης ως τονωτικό του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Το βιβούρνο το ερπόφυλλο ήταν γνωστό ως χαλαρωτικό της μήτρας από τις αρχές του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και πολύ δημοφιλές. Ο Chaucer στις αρχές του 14ου αιώνα πρότεινε την κατανάλωση των καρπών του. Οι ρώγες του βοτάνου θεωρούνται εδώδιμες, είναι όμως τοξικές. Ακόμη και τα πουλιά δεν τις τρώνε παρά μόνο στο τέλος του χειμώνα όταν λιγοστεύουν οι άλλες τροφές. Οι ωμές ρώγες είναι δηλητηριώδεις για τους ανθρώπους, όταν είναι ωμές και προκαλούν φλεγμονές στο στομάχι και τα έντερα, αλλά είναι εδώδιμες όταν μαγειρεύονται ή γίνονται μαρμελάδα.
Ο αμερικανός Εκλεκτικιστής γιατρός Φίνλεϊ Έλλινγκγουντ έγραψε πως το βιβούρνο είναι ωφέλιμο σε περιπτώσεις επανειλημμένων αποβολών. Έλεγε πως το βότανο πρέπει να χορηγείται επί δύο εβδομάδες πριν την αναμενόμενη στιγμή της αποβολής (βάσει της χρονικής στιγμής των προηγούμενων αποβολών) και να συνεχίζεται ακόμη μία έως δύο εβδομάδες μετά την λήξη αυτής της περιόδου. Η σχολή των Εκλεκτικών ιδρύθηκε από τον Δρ. Wooster Beech τη δεκαετία του 1830. Οι γιατροί που ακολουθούσαν τις αρχές της σχολής αυτής χρησιμοποιούσαν θεραπείες με βότανα και τις μεθόδους των ιθαγενών αμερικανών αλλά τις συνδύαζαν με πιο ορθόδοξες αναλύσεις των νόσων. Στο ζενίθ του ο Εκλεκτισμός είχε στις τάξεις του πάνω από 20.000 επίσημους γιατρούς στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποτελούσε σοβαρό αντίπαλο της κανονικής ιατρικής μέχρι το 1907 οπότε οι Άντριους Κάρνεγκυ και Τζον Ροκφέλερ αποφάσισαν την οικονομική στήριξη μόνο των ορθόδοξων ιατρικών σχολών.
Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη
Ανθίζει τον Ιούνιο και Ιούλιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο ξερός φλοιός από την ρίζα, τους μίσχους ή τον φλοιό. Ο φλοιός από τις ρίζες και τον κορμό, συλλέγεται το φθινόπωρο. Ο φλοιός των κλαδιών συλλέγεται την άνοιξη ή το καλοκαίρι.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως αντισπασμωδικό, ηρεμιστικό, υποτασικό και στυπτικό. Η χημική ουσία σκοπολετίνη παρουσιάζει σπασμολυτική δράση στη μήτρα ενώ η σαλικίνη παρουσιάζει αναλγητική δράση.
Το βιβούρνο το ερπόφυλλο, όπως και το βιβούρνο το χιονανθές είναι ισχυρό χαλαρωτικό της μήτρας και χρησιμοποιείται για τη δυσμηνόρροια (κράμπες της μήτρας) και τις νώθες ωδίνες του τοκετού. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις όπου υπάρχει κίνδυνος αποβολής. Η χαλαρωτική και ηρεμιστική του δράση εξηγεί την ικανότητά του να μειώνει την πίεση του αίματος η οποία επιτυγχάνεται με τη χαλάρωση των περιφερειακών αιμοφόρων αγγείων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αντισπασμωδικό στη θεραπεία του άσθματος. Ο φλοιός του βιβούρνου χαλαρώνει τους σφιγμένους μυς, καταστέλλει το νευρικό σύστημα και είναι χρήσιμος όταν συνδυάζονται φυσικές και συναισθηματικές εντάσεις. Τα τυπικά συμπτώματα αυτών των εντάσεων είναι οι σφιγμένοι, ανασηκωμένοι ώμοι και η σφιγμένη αναπνοή.
Τοπικά ανακουφίζει τις μυϊκές κράμπες.
Για τον κίνδυνο αποβολής το βότανο συνδυάζεται καλά με το Χαμαιλείριο και το βιβούρνο το χιοναθές.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Ρίχνουμε δύο κουταλιές του τσαγιού ξηρό φλοιό σε ένα φλιτζάνι νερό. Μόλις αρχίσει το νερό να βράζει χαμηλώνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε να σιγοβράσει για 10 λεπτά. Το ρόφημα το πίνουμε τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Όταν χρησιμοποιούμε το βότανο για περιπτώσεις αποβολών απαιτείται η επίβλεψη ενός ειδικού και για τον λόγο αυτό δεν ενδείκνυται η αυτό- συνταγογράφηση του βοτάνου. Πρέπει ειδικά στις περιπτώσεις αυτές να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την εντόπιση και αντιμετώπιση της αιτίας σε συνεργασία με τον γιατρό μας πριν καταφύγουμε στη βοτανική ιατρική.
Όπως προαναφέραμε δεν καταναλώνουμε τους καρπούς του βοτάνου ωμούς γιατί έχουν αναφερθεί ακόμη και θάνατοι από δηλητηρίαση εξ αιτίας των καρπών. Δεν είναι επικίνδυνοι μετά το μαγείρεμά τους γιατί καταστρέφονται οι τοξικές τους ουσίες.
Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com.
