Πόσο συνεισφέρουν οι κοινωνικοί θεσμοί στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων σήμερα;
Οικογένεια, εκκλησία, σχολείο και φορείς εγγραμματισμού δεν αλληλοσυμπληρώνονται πλέον στον ρόλο τους για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας παιδιών και εφήβων. Οι λόγοι είναι πολλοί.
Η παγκοσμιοποίηση σε όλες τις εκφάνσεις της, τα Μ.Μ.Ε., οι ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές κτίζουν σήμερα ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητας της νέας γενιάς. Οσα παιδιά κι έφηβοι καταφέρνουν να εφοδιαστούν επαρκώς γνωστικά, συναισθηματικά και κοινωνικά θα είναι οι τυχεροί της επόμενης μέρας.
Μία ελάχιστη προσπάθεια πληροφόρησης των γονιών σε θέματα ανάπτυξης του παιδιού άρχισα με τη δημοσίευση μιας παιδαγωγικής συμβουλής την ημέρα στη σελίδα μου “polygnosi” στο facebook. Μερικές απ’ αυτές παραθέτω…
Πρώτα μαθαίνω στα παιδιά να ακούν και μετά να μιλάνε!
Μια βασική νοητική δεξιότητα που οφείλουν να αναπτύξουν όλα τα παιδιά από μικρή ηλικία είναι “να μπορούν να ακούν”.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά να κάθονται ήσυχα με τα αφτιά τους τεντωμένα. Η ακουστική δεξιότητα προϋποθέτει νοητική συμμετοχή δηλαδή να προσπαθεί να βγάλει συμπεράσματα από αυτά που ακούει.
Γονείς και εκπαιδευτικοί ρωτάμε το παιδί “Τι πιστεύεις ότι θέλω να πω;” για να εξερευνήσουμε τον τρόπο σκέψης τους.
Προϋπόθεση για τη νοητική συμμετοχή του παιδιού στη συζήτηση είναι να έχει συγκρατήσει στη μνήμη εργασίας του ό,τι άκουσε. Αυτό είναι το θέμα μιας άλλης συμβουλής.
Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να θυμάται…
Πιο πάνω, ανέφερα ότι προϋπόθεση για τη νοητική συμμετοχή του παιδιού στη συζήτηση είναι να έχει συγκρατήσει στη μνήμη εργασίας του ό,τι άκουσε.
Γονείς, παππούδες και γιαγιάδες βοηθούν στην ανάπτυξη της μνήμης εργασίας του παιδιού αν του μιλάνε ελάχιστα πιο γρήγορα από ό,τι προλαβαίνει να συγκρατήσει. Ο αριθμός των λέξεων σε μία πρόταση δεν πρέπει να ξεπερνά τις 7. Και προς θεού, όχι πολυσύλλαβες λέξεις. (από το βιβλίο μου “Θυμάμαι εύκολα”).
Σημειώνω πως μια φορά τον χρόνο κάνω δωρεάν ένα σεμινάριο με θέμα “Πώς να αναπτύσσω τη μνήμη των παιδιών μου” σε γονείς, παππούδες και γιαγιάδες.
Θυμάμαι μια φορά…
Η συναισθηματική νοημοσύνη και η εξωστρέφεια του παιδιού αναπτύσσεται όταν το ενθαρρύνουμε να μοιραστεί τα συναισθήματά του. Ας δούμε πώς περιγράφει μία εμπειρία του ένας πιτσιρικάς.
«Θυμάμαι μια φορά που είχαμε πάει σε ένα σπίτι και δεν ένιωσα άνετα. Ξέρεις γιατί; Το περιβάλλον εκεί ήταν εντελώς διαφορετικό. Αισθανόμουν άβολα επειδή υπήρχε μια απερίγραπτη ακαταστασία παντού. Επιπλέον, κανένας δεν φαινόταν να νοιάζεται για αυτή την κατάσταση. Γι’ αυτό σου ζήτησα να φύγουμε νωρίς».
Ενθαρρύνουμε ένα διστακτικό παιδί να αρχίσει την περιγραφή της εμπειρίας του με τη φράση “Θυμάμαι μια φορά…”.
Μετά να περιγράψει το συναίσθημά του και να εξηγήσει, γιατί αισθάνθηκε έτσι. Αποφεύγουμε να κάνουμε κριτική στα λεγόμενά του. Αν είμαστε παρόντες στο περιστατικό δίνουμε τη δική μας οπτική και συζητούμε ήρεμα τα κοινά και τις διαφορές μας.
Πώς ξέρεις ότι το ξέρεις σωστά;
Η ανάπτυξη της μεταγνώσης ενός παιδιού, δηλαδή της ικανότητας να καταλαβαίνει την ορθότητα της γνώμης του, την ποιότητα της γνώσης του και το τι πραγματικά συμβαίνει σε μια αίθουσα διδασκαλίας αρχίζει από νωρίς.
Αν αυτή η εκπαίδευση στη μεταγνώση δεν γίνει έγκαιρα μέσω της συνεχούς αυτο-αξιολόγησης και ετερο-αξιολόγησης, τότε το παιδί κι αργότερα ο έφηβος θα πετάει στα σύννεφα. Ενδεχόμενα αποτελέσματα λάθος επιλογές, απανωτές αποτυχίες, ανεργία.
Η έλλειψη μεταγνώσης μοιάζει με την περίπτωση του τιμονιέρη ενός πλοίου που αντί να κρατά σταθερή την πορεία που του είχαν ορίσει έκανε ζιγκ – ζαγκ και δεν το καταλάβαινε. Εδώ είναι καθήκον του καπετάνιου να το επισημάνει. Προϋπόθεση είναι φυσικά να το πάρει είδηση ο ίδιος.
Σαν επίλογος
Η αλλαγή στον τρόπο ζωής μας δεν διευκολύνει τα παιδιά μας να αναπτυχθούν.
Σήμερα, οι μηχανισμοί μέσω των οποίων μεταφερόταν από γενιά σε γενιά οι γνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες είναι ανεπαρκείς.
Αν θέλουμε να κρατήσουμε τις προσδοκίες μας ζωντανές για τη νέα γενιά οφείλουμε να ενισχύουμε την ολόπλευρη ανάπτυξή της με συνέπεια.
* πτυχ. Ψυχολογίας – Ανάπτυξης Παιδιού / Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση, συγγραφέας “Μαθαίνω εύκολα”/ “Θυμάμαι εύκολα” / “Μελετώ αποτελεσματικά”.
