«Όμορφη που ’ναι η ζωή, γλυκιά απού ’ν’ η ζήση
πληγή μεγάλη η θάλασσα γι’ αυτούς που την παλεύγου’
γενναία, καλοπρόσδεχτη, βράχος γερός η Κρήτη!…»
Στίχοι μιας σημαντικής λογοτέχνιδας από το Λασίθι, της Aννας Τακάκη-Μαρκάκη, που βρέθηκε στα μέσα του Απρίλη στα Χανιά και επισκέφθηκε το 1ο ΕΠΑ.Λ. και το 2ο Γυμνάσιο στην οδό Κοραή, συνομίλησε με τους μαθητές, απήγγειλε ποιήματά της και διάβασε αποσπάσματα από τα πεζά της.
Μέσα από τους στίχους της και τις φωνές των χαρακτήρων των βιβλίων της ζωντανεύει το κρητικό ιδίωμα της ανατολικής Κρήτης.
Κυρία Τακάκη, έρχεστε συχνά στα Χανιά τα οποία αγαπάτε ιδιαίτερα όπως και όλη την Κρήτη, καθώς φαίνεται και στην ποίησή σας. Τι σας έφερε τώρα εδώ;
Τα Χανιά είναι η άλλη άκρη της γενέθλιας γης μου. Υπάρχει ένας μαγνήτης που έλκει το ένα άκρο του νησιού με το άλλο και μ’ αρέσει που μαγνητίζομαι και από τα δύο. Πρωτοήρθα όταν η λογοτέχνιδα κα Μαρία Καλογεράκη με παρουσίασε στην εκπομπή της “Λόγον Ποιώ”. Τώρα ο λόγος του ερχομού μου είναι λογοτεχνικός και επικοινωνιακός. Ένα έργο μου, “Ο Κουμαρτζής”, μια κρητική ηθογραφία, διασκευάστηκε σε θεατρική παράσταση που ανέβηκε με επιτυχία από παιδιά του 1ου ΕΠΑΛ Χανίων στην Τεχνική Σχολή Αυγόρου Αμμοχώστου στο πλαίσιο εκδηλώσεων αδελφοποίησης. Πρώτη φορά ανεβαίνει έργο μου επί σκηνής και είναι πολύ σημαντικό να ακούγεται ζωντανά η γλώσσα του, το τοπικό ιδίωμα της ανατολικής Κρήτης, και μάλιστα από παιδιά της νέας γενιάς. Για μένα είναι συγκινητικό και τιμητικό να ακουστεί η γλώσσα με όλο της το μεγαλείο στην άλλη μεριά της Κρήτης, κι ακόμη πιο μακριά, στην μαρτυρική Κύπρο.
Γλώσσα πατροπαράδοτη με βαθιές ρίζες, τόσο αρχαϊκές, όσο και ξενόφερτες. Κατάφεραν να την αποδώσουν οι μαθητές;
Ηταν ένα δύσκολο εγχείρημα όπως με διαβεβαίωσαν οι καθηγητές τους αλλά… δεν πρέπει να καταθέτουμε τα όπλα στα δύσκολα! Χάρη στην τόλμη και στην προσπάθεια των μαθητών και των καθηγητών τους, το όλο εγχείρημα έφτασε στο επιθυμητό αποτέλεσμα! Ο τότε διευθυντής και τώρα προϊστάμενος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κ. Στέλιος Ζερβάκης μεγάλωσε σε χωριό της Σητείας και ως γνώστης του ανατολικού ιδιώματος βοήθησε πολύ. Και η φιλόλογος, κα Νάνσυ Γεωργαράκη, που επέλεξε το έργο, έκανε καταπληκτική δουλειά.
Γιατί γράφετε στο κρητικό ιδίωμα; Μεγαλώσατε μιλώντας αυτή τη γλώσσα; Αναζητάτε λέξεις σε κείμενα άλλων Κρητικών συγγραφέων; Αλλο το ιδίωμα της ανατολής κι άλλο της δύσης;
Η κρητική ιδιωματική γλώσσα έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και στοιχείο πολιτισμού για αιώνες. Ο Ερωτόκριτος του Β. Κορνάρου, η Ερωφίλη του Χορτάτζη έχουν μείνει στην ιστορία της λογοτεχνίας γραμμένα στο κρητικό ιδίωμα. Οι μαντινάδες, που περιέχουν τη θυμοσοφία του κρητικού λαού, κρατούν γερά τη γλωσσική μας παράδοση. Κι εγώ βέβαια έχω μεγαλώσει με τέτοια ακούσματα, στο ορεινό χωριό μου, τη Ζήρο. Αυτή τη γλώσσα μιλώ, έχω εμβαθύνει στο μεγαλείο του πλούτου της, έχω εμπνευστεί από αυτή.
Αν αναζητώ λέξεις σε κείμενα άλλων συγγραφέων; Δεν το επιδιώκω, γιατί ήδη είναι καταγεγραμμένες μέσα μου πληθώρα λέξεων και εκφράσεων από δικές μου εμπειρίες και παλιές διηγήσεις. Όσα από μικρή άκουγα στο χωριό μου, ή παρατηρούσα, τα ρούφαγα με πολύ μεράκι. Πάντα με μάγευε η ηχητικότητα και η μουσικότητα της γλώσσας μας αλλά και το ύφος, η κίνηση, αυτού που την ομιλεί. Όλα αυτά πάνε μαζί, ξέρετε, γι’ αυτό και βγαίνει η θεατρικότητα των έργων μου. Όταν όμως δω μια λέξη που μου αρέσει αλλά δεν την συνηθίζουμε στην ανατολική Κρήτη, θα την προσαρμόσω κατάλληλα, γιατί έτσι φαίνεται η πολυπολιτισμικότητα και η πληθωρικότητα ενός λαού.
Η ντοπιολαλιά μας έχει πολλές ομοιότητες και διαφορές, στις λέξεις και στο ύφος. Ακόμη και από χωριό σε χωριό αλλάζει! Κάποιες λέξεις έχουν φτιαχτεί και λέγονται μόνο σε ένα χωριό. Υπάρχει λοιπόν διαφορά στο ιδίωμα μέσα στον ίδιο το νομό, πόσο μάλλον μεταξύ ανατολικής και δυτικής Κρήτης.
Τα πεζά σας είναι πολύ κωμικά. Αυτό το χιούμορ το εκφράζετε στην καθημερινή σας ζωή; Ποιος πιστεύετε πως είναι ο ρόλος του χιούμορ στη ζωή μας σήμερα;
Πιστεύω πως πίσω από το χιούμορ στα έργα μου κρύβεται ένα δράμα! Αν ανατρέξω στα παλιά, έτσι ήταν και η ζωή των απλών ανθρώπων. Διακωμωδούσαν την ίδια τους τη ζωή για να αντέξουν στις κακοτοπιές. Ετσι πρέπει να κάνουμε και σήμερα. Είναι ο μόνος τρόπος που μας σώνει στην κωμικοτραγική κατάσταση που βιώνουμε καθημερινά. Οχι, στην καθημερινότητά μου δεν εκδηλώνω χιούμορ, παρόλο που το έχω μέσα μου. Μου αρέσει, ωστόσο, να βλέπω ανθρώπους να χαίρονται, να γελούν, να κάνουν αστεία. Απεχθάνομαι όμως το “μαύρο χιούμορ”.
Συναντήσατε παιδιά του 1ου ΕΠΑ.Λ. και του 2ου Γυμνασίου Χανίων. Πώς ανταποκρίθηκαν στη γνωριμία με εσάς και με τα κείμενά σας;
Είμαι χαρούμενη και βαθιά συγκινημένη που μίλησα στα παιδιά αυτά που με ενθουσιασμό και αγάπη αποδέχτηκαν όσα τους είπα για την ιδιαιτερότητα της γλώσσας μας. Ευτυχώς, τα περισσότερα έχουν ακόμη παραδοσιακά ακούσματα από τα χωριά τους. Ηταν μοναδική εμπειρία να βλέπω την έκφραση στα πρόσωπά τους, τα χαμόγελα ή το ενδιαφέρον τους καθώς άκουγαν τα ποιήματα και τις αφηγήσεις μου. Είναι κάτι διαφορετικό η προσωπική επαφή με τον συγγραφέα. Τα μεγαλύτερα παιδιά έδειχναν πιο συνειδητοποιημένα, τους άρεσε να ακούν εμπειρίες και βιώματα. Τα παιδιά του Γυμνασίου ήταν πιο ενθουσιώδη και αυθόρμητα. Όλα με αγκάλιασαν και με καλοδέχτηκαν, όπως και οι καθηγητές τους. Τους ευχαριστώ όλους.
Τι θα προτείνατε για το μάθημα της Λογοτεχνίας στα σχολεία;
Πιστεύω πως οι μαθητές από το Δημοτικό ακόμη πρέπει να γεύονται τη γλώσσα του τόπου τους. Καλό είναι οι μαθητές να γνωρίζουν από κοντά ντόπιους ποιητές και συγγραφείς! Για τα Κρητικόπουλα, υποθέτω πως υπάρχουν λογοτεχνικά κείμενα των κλασικών Κρητικών συγγραφέων στη διδακτέα ύλη.
Κυρία Τακάκη, πέρα από την ιδιωματική γλώσσα, γράφετε και στην καθομιλουμένη, τη νεοελληνική;
Νομίζω πως ένας συγγραφέας παίρνει χίλια δυο μηνύματα και ερεθίσματα από γύρω του, και επιθυμεί να εκφράζεται με πολλούς τρόπους. Η νεοελληνική γλώσσα μας φέρνει σε επικοινωνία με όλους τους Ελληνες. Αρθρογραφώ από χρόνια σε τοπικές εφημερίδες γράφοντας τα που συμβαίνουν σήμερα στη νεοελληνική, για να είμαι κατανοητή από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Ετσι κι αλλιώς, η ελληνική γλώσσα είναι τόσο πλούσια!
Εχετε ήδη εκδώσει εφτά βιβλία. Τι άλλο ετοιμάζετε;
Το υπό έκδοση έργο μου, “Η Αναφορά μου στον Καζαντζάκη” σχετίζεται με την κρίση του παντός που βιώνουμε και ξαναγυρίζω στον παραδοσιακό λόγο με τις “Αληθινές, παλιές ιστορίες”.
Θα κλείσουμε με το σχόλιο της φιλολόγου στο 1ο ΕΠΑ.Λ. Χανίων, κας Νάνσυ Γεωργαράκη: «Πώς είναι να γνωρίζεις μια συγγραφέα; Δεν ξέρω… μόνο για τη δική μας μπορώ να πω. Άκου! Αγαπά την αλήθεια. Αυτό φαίνεται στα γραπτά της λόγια. Συγκινείται από τις κουβέντες του παππού και της γιαγιάς, με τις οποίες δημιουργεί τέχνη.
Η δική μας συγγραφέας έχει μέσα της την ομορφιά του κόσμου που είναι ανεξάντλητη, άδολη και μακάρια».
