Στους υπόγειους θησαυρούς των Χανίων, στους οποίους έχω αναφερθεί στο παρελθόν και θα αναφερθώ και πάλι προσεχώς, συμπεριλαμβάνεται και το θαυμαστό σπήλαιο – υπόγειο ποτάμι Βρυσί. Βρίσκεται στην ορεινή ομώνυμη περιοχή – φαράγγι μεταξύ Λάκκων και Ζούρβας και από το οποίο υδρεύονται.
Η πρόσβαση σ’ αυτό χρειάζεται δύο περίπου ώρες πεζοπορίας και δεν είναι εύκολος ο εντοπισμός της εισόδου του.
Κατά τη γερμανική κατοχή είχαν καταφύγει στο πρώτο τμήμα του γυναικόπαιδα από Λάκκους και ιστορίες σχετικές μου είχε διηγηθεί η αείμνηστη Δρακουλάκη.
Η πρώτη εξερεύνηση άρχισε το 1985 και 86 από αποστολή Ιταλών φοιτητών, ενώ από μέλη της Σπηλ. Ομάδας Ορειβατικού Χανίων επιχειρήθηκε από 1996 έως 1998. Τον Σεπτέμβριο του 2001 νεαροί σπηλαιολόγοι από τον ΣΠ.Ο.Κ. Ηρακλείου και Χανιώτες επιχείρησαν πάλι.
Το εξερεύνησαν σχεδόν μέχρι το τέλος.
Το 2003 όμως ολοκληρώθηκε η εξερεύνηση, χαρτογράφηση και φωτογράφιση από τον ΣΠ.Ο.Κ. Ο Σπηλαιολογικός Ομιλος Κρήτης ιδρύθηκε το 1999 στο Ηράκλειο Κρήτης και από τότε με θαυμαστή επιστημονική οργάνωση έχει προσφέρει τεράστιας έκτασης υπηρεσίες στην έρευνα του υπόγειου πλούτου σε ολόκληρη την Κρήτη, θαυμαστές εκπαιδεύσεις και μελέτες καθώς και εκδόσεις βιβλίων σχετικών. Από τη μοναδική έκδοσή των με τίτλο “Υπόγεια Ποτάμια στην Κρήτη” του έτους 2008 (σελίδες μεγάλες 250), που συμπεριλαμβάνει πέντε υπόγεια ποτάμια της Κρήτης, αντιγράφω κάποια πολύτιμα στοιχεία για το Βρυσί.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 845 μ., έχουν ερευνηθεί γαλαρίες, συνολικού μήκους 535 μ. και η μέση θερμοκρασία σε αυτό είναι 10,8°C.
Εχει πέντε θαυμάσιες αίθουσες και ο φυσικός διάκοσμός του αποτελείται από σταλακτίτες – σταλαγμίτες, λιθωματικές λεκάνες, κολόνες, κουρτίνες, λέπια, σταλαγμιτικούς καταρράκτες, λίμνες, αγωγούς – γαλαρίες. Στο βιβλίο αυτό παραθέτονται 50 φωτογραφίες, ο χάρτης και σχεδιαγράμματα αρκετά και η πλήρης μελέτη του σπηλαίου: γεωλογία, γέννεση, χλωρίδα, πανίδα κ.λπ. και το θέμα Βρυσί καλύπτει 42 μεγάλες σελίδες.
Για τη σημασία του για τον οικοτουρισμό της περιοχής αντιγράφω το κείμενο με το οποίο τελειώνει η περιγραφή του στο βιβλίο αυτό:
«Εκτός από την υψηλή υδρολογική του σημασία, το σπήλαιο στις μέρες μας θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ισχυρό πόλο έλξης οικοτουριστών που καταφθάνουν στην περιοχή. Τόσο το μονοπάτι πρόσβασης όσο και το ίδιο το σπήλαιο βαθμολογούνται πολύ υψηλά από άποψη οικολογικής και αισθητικής αξίας και αναμφίβολα μπορούν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον περιηγητών, φυσιολατρών και σπηλαιολόγων.
Ακριβώς, λόγω της μοναδικότητας του σπηλαίου, κατά την πιθανή οικοτουριστική του αξιοποίηση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πρόκειται για ένα γεωλογικό μνημείο απαράμιλλης ομορφιάς και οικολογικής αξίας, το οποίο απαιτεί αυξημένη προσοχή και συστηματική προστασία».
