GALA (1)
Θα γλεντήσω κι εγώ μια νύχτα
Μαυροντυμένοι απόψε, φίλοι ωχροί,
Ελάτε στο δικό μου περιβόλι,
Μ΄ένα παλμό το βράδυ το βαρύ
Για ναν το ζήσουμε όλοι.
Από τα σπίτια που είναι σα βουβά
Κι ας μη μίλησαν τη γλώσσα του θανάτου,
Με φρίκη το φεγγάρι αποτραβά
Σ΄ ασημοδάκτυλά του.
Είναι το βράδυ απόψε θλιβερό
Κι εμείς θαν το γλεντήσουμε το βράδυ,
Όσοι έχουμε το μάτι μας ογρό,
Και μέσα μας τον ΄Αδη.
Κώστας Καρυωτάκης
Παγκόσμια ημέρα ποίησης σήμερα… Υπέροχη Ελληνική γλώσσα μέγιστη υπεροχή και δυσκολία για άλλους λαούς η προσαρμογή της από την ομιλούσα στη γραπτή διατύπωση και αυτοί οι γραμματικοί κανόνες που δίνουν παραλλαγές σαν μετα-ιμπρεσιονιστικές αποχρώσεις πως γίνεται δηλαδή το βράδυ να γράφεται με υ και η βραδιά με ι. Αυτές τις σκέψεις κάνω δυο μέρες μετά το τέλος της θαυμάσιας σειράς του Τάσου Ψαρά, «Καρυωτάκης» την Πέμπτη 15/3 προβλήθηκε στην ΕΡΤ2 για δεύτερη φορά, 20 επεισόδια με αργόστροφη ροή, στοχαστικούς διαλόγους, αδιέξοδα της πολιτικής συγκυρίας, (δράμα μικρασιατικής καταστροφής, πρόσφυγες, πολιτική γραφειοκρατία, μισαλλοδοξίες) και μέσα σε αυτό το πλαίσιο απόδοση συνδυαστική των αγαπημένων ποιημάτων του Καρυωτάκη, χαμηλόφωνα με διακριτική συναισθηματική φόρτιση και υπέροχες ερμηνείες από τους Δημοσθένη Παπαδόπουλο (Καρυωτάκης) εντελώς στο πετσί του ρόλου, και τη Μαρία Κίτσου (Μαρία Πολυδούρη) εύθραυστη, μελαγχολική, σταθερά ερωτευμένη, αυτοκαταστροφική, εμπεριέχοντας την ποίηση ως στάση ζωής, Αληθινά πρωτόγνωρη για τα Ελληνικά δεδομένα η συμμέτοχη πολλών και καλών ηθοποιών σε δευτερεύοντες ρόλους στη σειρά, δείγμα του εμποτισμένου θαυμασμού τους για τη θρυλική ζωή του ποιητή, Η. Λογοθέτης, Μ. Βακούσης, Στ. Γουλιώτη, Γ. Αρμένης και οι ηθοποιοί …(2)
Ένα απόσπασμα από το ποίημα της Μ. Πολυδούρη «σε μια δέσμη τριαντάφυλλα» (3) …H πεταλούδα αν είμαι/που σας λείπει, ανοίχτε στων χειλιών μου/τη λαύρα, τη μισόκλειστη καρδιά σας./η αν θέλετε, θα βιάσω/με μι’ άγνωστη λαχτάρα στη γενιά σας/το ανθένιο μυστικό σας,/τη λατρευτή που σας ορθώνει νειότη…/η ανάσα μου, η πνοή σας/δεν ξέρω τι σας έγειρε τα φύλλα…/τι μού σβησε το φως μέσα στα μάτια…
ΑΥΤΟΧΕΙΡΙΑ ΕΞΙΔΑΝΙΚΕΥΜΕΝΗ
Βύθισε τη ρομφαία των ονείρων του
Τόσο βαθιά στο μέλλον
Που άγγιξε το θάνατο του..
Από το «σπιτικό μαχαίρι» του Μιχάλη Γκανά (4)
Σήμερα, παγκόσμια ημέρα της ποίησης, ο διακεκριμένος βραβευμένος Ηπειρώτης ποιητής Μ.Γκανάς, στα πλαίσια της Βαβέλ, παρευρίσκεται στη Δημοτική Πινακοθήκη. Για πολλά χρόνια χρησιμοποιώ την ποίηση ως προμετωπίδα των άρθρων μου, σήμερα επέλεξα ποίηση γνωστών αυτόχειρων ποιητών, μια θεματική που σίγουρα δεν αφήνει αδιάφορους ούτε τους κορεσμένους σε χαρές, ούτε τους θλιμένους, μοναχικούς… Θυμήθηκα την Κατερίνα Γώγου (5) Και ήρθανε και λιώσανε
Τα νύχια του αετού από τη μοναξιά
Και το ράμφος του μονάχος του γύρισε
Μονάχος να πεθάνει…, και μερικούς στίχους ακόμα από την ιδιαίτερη ηθοποιό τη θεατρίνα όπως έγραφε η ίδια, που μετά την αυτοχειρία της, μυθοποιήθηκε…
Έπρεπε αν ήθελα ακόμα να σωθώ/ αν ήθελα ακόμα να ζήσω
να βρω έναν τρόπο να μοιάζω με αυτούς
ή κάτι τέλος πάντων να τους εξευμενίσω.
Και από το ποίημα ΣΜΗΝΗ 35
«Κλείνω τα μάτια. Λέπρα./Η Βιριδιάνα με ξυρισμένο το κεφάλι στο πάτωμα προσεύχεται/ Η τέχνη «εν ιδρώτι της ψυχής…» Αναριγώ, οι στίχοι της Γωγώς μου θυμίζουν το μεγαλείο της συγκλονιστικής ταινίας του Λουίς Μπουνιουέλ, «Η Βιριδιάνα» (6). Όταν την είδα για Τρίτη φορά πριν από λίγα χρόνια, κατάλαβα γιατί είχε προκαλέσει τέτοια αίσθηση την εποχή που πήρε το «Χρυσό Φοίνικα» στις 17/05/1961 στις Κάννες και γιατί μπλοκαρίστηκε η προβολή της από τον Φρανκικό καθεστώς της Ισπανίας. Ο Μπουνιουέλ στην περιγραφή του για την ταινία στο θαυμάσιο βιβλίο του «Η τελευταία πνοή» μεταξύ άλλων γράφει «Μια ιδιαίτερη ανάμνηση μου έχει αφήσει εκείνο το αλλόκοτο πρόσωπο που υποδύεται το λεπρό. Ήταν ένας μισότρελος αλήτης, που του είχαμε επιτρέψει να μένει στην αυλή του στούντιο (στη Μαδρίτη).
Ανάμεσα στους χιλιάδες «επώνυμους» αυτοχειρίσαντες ξεχωρίζω όπως και τόσοι άλλοι (7) την περίπτωση του απελπισμένου από τη γραφειοκρατική μέγγενη του κομματικού συγκεντρωτισμού, τον σπουδαίο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, επιλέγω από το «Ιωβηλαίο» του 1924, μετάφραση του μεγάλου Γιάννη Ρίτσου (8)
Κι εμενενε όσο ζω/ θα πρεπε να μου στήσουν ανδριάντα./Θα βαζα κάτωθε δυναμίτη κι άντετε, πυρ/ στον αέρα ν΄ανατιναχτεί./ Μισώ κάθε λογής νεκρίλα πάντα/Λατρεύω κάθε λογής ζωή!
Και η τέλεια στροφή από το ποίημα του Κ. Καρυωτάκη «ιδανικοί αυτόχειρας» «Βλέπουν τον καθρέπτη, βλέπουν την ώρα/ ρωτούν αν είναι τρέλα τάχα ή λάθος/ ¨όλα τελείωσαν¨ ψιθυρίζουν τώρα/πως θ΄αναβάλλουν βέβαιοι κατά βάθος».
Στη σειρά μου Συν-οπτική γραφή με τίτλο Μαχαίρι 9ο στα ΧΝ στις 9/4/14 τεκμηρίωνα σ’ ένα γραπτό λόγο αποφασιστικό γιατί τα Χανιά έπρεπε να γίνουν πόλη της Αρχιτεκτονικής όπως και έγιναν μερικούς μήνες μετά. Ανασύρω απ’ αυτό ένα απόφθεγμα του Πίνδαρου (8) «Ω ψυχή μου, μη ζητάς αθάνατη ζωή αλλά επιδίωκε μονάχα ό,τι μπορείς να κατορθώσεις».
ΕΞΑΡΧΕΙΑ: ΜΝΗΜΗ ΘΑΝΑΤΕΡΗ
Έζησα κατά τη Β΄ φάση των σπουδών μου στα Εξάρχεια από το 1974 εως το 1980 σε δυο σπίτια επί της Τοσίτσα και Ζαίμη και στη Σκυλίτση 21, προς το Πεδίον του Άρεως. Ωραία χρόνια, σε μοναδική γειτονιά, είχα την «ατυχία» να γνωρίσω αρκετούς ευαίσθητους δημιουργούς, που δυστυχώς αυτοκτόνησαν, συνταράσσοντας την κοινή γνώμη, όλοι έζησαν εκεί, στα Εξάρχεια. Πασίγνωστη περίπτωση, ο Νικόλας Ασημος, αυτοκτόνησε 17/03/1988 « βαρέθηκα τη μίζερη μου φύση, κανένας πια δε λέει να ξεκουνήσει, αναμφιβόλως δε με χωράει ο τόπος βρε παιδιά…» Λιγο πριν, είχαν αυτοκτονήσει, η Μάτα, το μοντέλο στη σχολή Καλών Τεχνών, ο Ζαγοραίος, ο σπουδαίος άνθρωπος ο αρτοποιός (μπήκε μέσα το φούρνο και κάηκε ).
Ο συγκάτοικος μου στη Σκυλίτση Πάνος Φειδάκης, σπουδαίος ζωγράφος από τους κορυφαίους της γενιάς μας, αυτοκτόνησε στην Ανάβυσσο Αττικής 07/05/2003, αλλά η πιο συγκλονιστική αυτοχειρία, ήταν του Αντώνη Βεζιρτζή, γλύπτη, όταν λούστηκε με βενζίνη 12/09/1981 και αυτοπυρπολήθηκε (σαν τον τρελό, στη «Νοσταλγία» του Ταρκόφσκι) Για τον Αντώνη, ο Δήμος Μούτσης εμπνεύστηκε κι έγραψε το ομώνυμο τραγούδι, παραθέτω δυο στροφές από τον δίσκο, «Ενέχυρο»,… «Ούτε καιρός για τελετές
στεφάνια και λουλούδια
για ψαλμωδίες χριστιανικές
για πένθιμα τραγούδια
μόνο γενναίοι τυμπανιστές
να’ ρθουν να παίξουν ως αρμόζει εδώ
μπροστά σ’ αυτό το θάνατο
που δε ζητάει συγγνώμη.
Φωτιά!
Μια παντοδύναμη φωτιά
που καίει και με παγώνει
κι είσαι μακριά πολύ μακριά
μ’ από το νου και την καρδιά
κι από το βάθος της ψυχής
που στ’ άπειρο ζυγώνει
τα λόγια αυτά τα σκοτεινά
σου τραγουδάω Αντώνη».
Εξ-ισορρόπηση ζωής και ο πρόσφατος άθλος σου, Λευτέρη Πετρούνια.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. GALA : επίσημη γιορτή συνήθως βραδινή δεξίωση από τη συλλογή του Κ. Καρυωτάκη «ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων» 1919
2. Επίσης έπαιξαν μεταξύ άλλων Ε. Λίτσης, Ν. Πουρσανίδης, Μ. Μητρούσης, Τ. Βαμβακίδης, Β. Ανδρεαδάκη, Υβ. Μαλτέζου, Μ. Ρευματάς, Α. Παναγιωτίδης, Τ. Κωστής, Τ. Νούσιας, Νικολούζου… Ως γνωστόν, ο Καρυωτάκης τέλειωσε το Α΄ Γυμνάσιο Χανίων στο 5ο επεισόδιο η Πολυδούρη ρωτάει τον Καρυωτάκη «ποια πόλη σου άρεσε Κωστα περισσότερο», κι αυτός χωρίς να το σκεφτεί απαντά, «τα Χανιά»…
3. Περιέχεται στο Μπιλιέτο κατάλυμα για την λογοτεχνία και τις τέχνες τεύχος 9-10, 2007
4. Από «τα μικρά» του Μιχάλη Γκανά ελδ. Καστανιώτη, 2000
5. Κατερίνα Γώγου «ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών»., εκδ. Καστανιώτη»
6. «Η Βιριδιάνα», περισσότερα στα βιβλία «Κινηματογραφικό αρχείο» του Γιάννη Σολδάτου, και «η τελευταία πνοή» του Μπουνιουέλ, εκδ. Οδυσσέας , 1984
7. Περισσότερα για τον Π. Φειδάκη, σε άλλο κείμενο
8. Πίνδαρος 3ος Πυθιόνικος γραμμένος για τον Ιέρωνα των Συρακουσών, από το βιβλίο του Αλμπερ Καμύ ’Ο μύθος του Σίσυφου’ δοκίμιο πάνω στο παράλογο εκδ. Μπουκουμάνης.
