7.Όνειρα, πέτρες, φίδια Φλούξους παράσταση
Χ. Σκλαβενίτη μνήμη
Από τις λαϊκές βιβλιοθήκες
Βγαίνουν οι μακελάρηδες.
Σφίγγοντας πάνω τους τα παιδια
Στέκουν οι μανάδες και ψάχνουν άλαλες
Στον ουρανό τις εφευρέσεις των σοφών
…Είδα ένα εφιαλτικό όνειρο
Είδα ότι ήμουν σε μια πολη
Και ότι οι πινακίδες των δρόμων
Ήταν στα γερμανικά. Ιδρωκομμένος
Ξύπνησα και μ’ ανακούφιση αντίκρισα…
Μπερτολ Μπρεχτ
από το ποίημα «1940» (1)
Το κείμενο αυτό γράφτηκε προχθές, 23 Απριλίου αργά, (παγκόσμια ημέρα του βιβλίου στην Αθήνα) (2), μετά από την πρώτη παράσταση «Βαβελικά εν ροή» στη Δημοτική Πινακοθήκη, μια περφόρμανς που στηρίζεται εκτός από τον κορμό της που είναι το βιβλιο του Αντόνιο Ταμπούκι, «ο χρόνος γερνάει γρήγορα» και σε πολλές αναφορές σε Ευρωπαίους συγγραφείς που διαμόρφωσαν μέρος του προφίλ του Δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού και είναι αυτοί που επιτρέπουν να δούμε με άλλο μάτι αυτούς που γράφουν πως, «βγαίνουν οι μακελάρηδες από τις λαϊκές βιβλιοθήκες». Ένας από αυτούς, είναι ο Μπρεχτ, που έζησε την εκκόλαψη και το δάγκωμα του φιδιού στο πετσί του και απο την εξορία του στη Σκανδιναβία… εναντιώθηκε με στίχους στη βαρβαρότητα και τον καταστροφικό παγκόσμιο πόλεμο, που ήταν «εφιαλτικό όνειρο» Και ναι αυτή είναι η δύναμη της σωματικής και πνευματικής ερμηνείας, είναι νωπή η ανεπανάληπτη ερμηνεία ενός σπουδαίου λαϊκού καλλιτέχνη που δεν ήταν ηθοποιός και καταφέρνει σε ένα πληθωρικό, αντιγοητευτικό ρόλο, να σε κανει να πεις ποσο φασίστας, πολεμοχαρής παρουσιάζεται, πως παίζει έτσι, απτά, πολύμορφα, με εναλλαγές από τον κοινωνικό ρεαλισμό στον υποδόριο εξπρεσιονισμό, ο ρόλος περνά από την γκροτέσκο καρικατούρα, στον χλευαστικό, στο μειαμα, στο μπούφο στο νάρκισσο. Αναφέρομαι, στον Νίκο Μπλαζάκη, τον καλοσυνάτο άνθρωπο, τον προοδευτικό, τον συμμετοχικο στις αλληλέγγυες δραστηριότητες, τον σπουδαίο καραγκιοζοπαίχτη που ερμηνευει έναν κόντρα ρόλο σε σχέση με τη ζωή του. Μα είναι όλων μας τους συντελεστές της παράστασης τέτοια η ανάγκη τώρα στην εποχή μας , στις τόσο δύσκολες συγκυρίες να προβάλουμε έντεχνα την αντιπολεμική μας στάση με ένα έργο που δεν είναι διδακτικό, ούτε φιλολογεί, αλλά αναμοχλεύει «ακούω το θρίαμβο της αλητείας. Περίεργος, το χάρτη του κόσμου μελετώ…» λέει ο Μπρεχτ ..
Φωτιά και κόλαση θάλεγε ο Ρεμπώ, κι εγώ ρέω σαν βότσαλο, ανάμεσσα στους συναδέλφους που αρθρώνουν λόγο (3) χωρίς φτιαξίδια και μανιέρες. Θυμήθηκα τους στιχους του μεγαλύτερου συγγραφέα του παραλόγου του 20ου αιώνα, Σάμουελ Μπέκετ, «είμαι αυτή η ροή της άμμου που γλιστρά/ανάμεσα στο βότσαλο και στον αμμόλοφο» και είναι αυτός ο αμμόλοφος που γίνεται ρουφήχτρα μέσα από τις πλασματικές τεχνικές ψηφιακές εικόνες που ρουφά τόσους ανθρώπους και δη νέους, σε μια χοάνη ψευδεπίγραφων προτύπων ευημερίας. Στο εξαιρετικό δοκίμιο του ο Wilem Flusser (4)γράφει «Μια νέα ικανότητα εικονοσύνθεσης αναδύεται κατ αυτόν τον τρόπο εντος μας και γύρω μας, και απ αυτήν πάλι αναδύεται το σύμπαν των τεχνικών εικόνων επιστήμη, η τεχνική και η πολιτική, εν ολίγοις η ιστορία πρόκειται να αλλάξουν τοσο ώστε δε θα δικαιούνται πλέον αυτά τα ονόματα. Πρόκειται να υπηρετούν το παιχνίδι της ικανότητας για εικονοσυνθέσεις…» Και σε αυτό τον κόσμο «έγιναν περιττοί οι μεγάλοι άνδρες», οι άνδρες που φώτισαν με το πνευματικό τους ανάστημα τον 20ο αιώνα εναντιωθήκαν απέναντι σε φασιστικά μορφώματα, ενδεικτικά;: Τόμας Μαν, Μπένγιαμιν, Καμύ, Αραγκόν και κινηματογραφιστές όπως οι Ροσσελίνι, Μπονιουέλ, Γαβράς, Αγγελόπουλος… και φυσικά , αν ο άνθρωπος ο σημερινός, χάσει σιγά σιγα το σώμα του, τις αισθήσεις του, τις μυρωδιές, γίνεται τηλεματικός και εν τέλει χάνει το όνειρο της συνύπαρξης με την ψημένη γη και τα όνειρα που απελευθερώνει. Στοιχειωμένη μνήμη από τον φίλο αείμνηστο σπουδαίο κεραμίστα και δάσκαλο της πανάρχαιας τέχνης, Χριστόφορο Σκλαβενίτη. Στην ποιητική συλλογή του «ταξίδι με τα όνειρα» (5), υπάρχει το ποίημα «όνειρα» «Τα όνειρα μου: άλογα της στέπας άγρια, άπιαστα αμέρευτα/Τα όνειρα μου μείναν έξω από τους κατοικημένους τόπους/τα όνειρα μου: βότσαλα πολύχρωμα παράξενα, ανύπαρκτου γιαλού σε βουβή παλάμη/περιέργεια ενός πρωινού.
Δεν έζησα κατοχή όπως οι γονείς μου, μα στα παιδικά μου χρόνια τα βιώματα μου δίπλα τους, αγρότες όντας, μου άφησαν μια ζωντανή ζωή τόσο πρωτογενή και χειροποίητη, με αρκετά κατοχικά σύνδρομα όμως, που με σφυρηλάτησαν και δημιούργησαν πυκνά αντιπολεμικό-υπαρξιακό πυρήνα. Ξαναγυρνώ στο μεγάλο Μπρεχτ και το ποίημα του, «Φινλανδία 1949» (6)
…εγώ που κατάγομαι από αγρότες
Οργίζομαι σα βλέπω να πετάνε το ψωμί.
Καταλαβαίνεται λοιπόν πόσο μισώ τον πόλεμο τους!
…Για ύστατη τη χρονιά θα σωπαίνουν όλοι
Οι γερόντοι βλέπουν τους νιους να πεθαίνουν
Οι ανόητοι βλέπουν τους σοφούς να πεθαίνουν
Η γης δεν καρπίζει, μονάχα καταπίνει.
Ο ουρανός δε ρίχνει βροχή αλλά σίδερο.
Και είναι εντυπωσιακό το πώς περι-γράφει ο Μπρεχτ στο ποίημα του τους συμπατριώτες του, Γερμανούς
…Όταν θυμίζω στη μικρή κορούλα μου
Ότι οι Γερμανοί είναι ένας λαός ληστών
Χαίρεται μαζί μου μου που κανείς δεν τους αγαπα
Και γελάμε αντάμα..»
Και οι Έλληνες σήμερα… η υπόθεση Χαινς Ρίχτερ, ανάδειξε τα κατοχικά σύνδρομα. Όταν στο νου μας έρχονται έκτος από τα εγκλήματα τους, η κλοπή των Ελληνικών θησαυρών, το κατοχικό δάνειο, και τόσα άλλα και σήμερα, τα ληστρικά τους σχέδια που σιγά σιγά υλοποιούνται, τα αεροδρόμια, έμπρακτο παράδειγμα στοχευμένης τοκογλυφικής αντιμετώπισης. Αυτοί που φτιάχνουν πόλεις όπως το Βερολίνο, η Κολωνία, το Κάσελ που η Τέχνη βρίσκει υψηλό βαθμό ελευθερίας και στην εμπράγματη έκφραση της σημαντικότητας.
Ξαναγυρνώ στο βιβλίο του Flusser, προς το σύμπαν των τεχνικών εικόνων «…η αξιοπρέπεια του πνεύματος . είναι αυτό που ο Νίτσε εννοούσε όταν έλεγε ότι «η τέχνη είναι καλύτερη από την αλήθεια’ με την αντίληψη ότι εδρεύει πέραν του καλού και του κακού…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Μπέρντολ Μπρεχτ «76 ποιήματα», μετάφραση Π. Μάρκαρη, Θεμέλιο
2) Προχθές η Αθήνα εγινε παγκόσμια πρωτευουσα του βιβλιου, με πολλες και σημαντικές εκδηλώσεις. Σε δημοσιευμένη έρευνα, διαβάσαμε ότι το 30% των Ελλήνων δεν διαβάζουν ένα βιβλίο το χρόνο!
3) Οι συνάδελφοι αλφαβητικά, Βεργεράκης Λευτέρης, Καμπιανάκης Νίκος, Κολλάρου Ζωή, Μιχελογιάννη Μαρία, Μπλαζάκης Νίκος, Μυλωνογιάννη Δάφνη, Νιόλης Γρηγόρης, Ξενάκη Σοφία-Μαρία, Στόλενμπεργκ Ρένα, Σωτηρόπουλος Νίκος, Χατζηδάκη Πέπη.
4) Προς το σύμπαν των τεχνητών εικόνων, μεταφρ. Γιωργος Ηλιοπουλος, εκδ. Σμίλη
5) Χριστόφορος Σκλαβενίτης, «ταξίδι με τα όνειρα» εκδ. Γαβριηλίδης, 31 λυρικά ποιήματα
6) Από την ίδια συλλογή ποιημάτων του Μπρεχτ που συμπεριλαμβάνει ποιήματα από το 1916 (Βαυαρία) το 1947 (εξορία Η.Π.Α.) και μέχρι το 1956 αφού γύρισε στη Γερμανία όπου υπάρχει το ποίημα «δεν χρειάζομαι ταφόπετρα».
