Μιχαήλ Πασχάλης, καθηγητής Κλασικής Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ενα βιβλίο καθηγητικής επιστημονικής έρευνας που ανατρέπει και απομυθοποιεί την εικόνα που είχαμε ως τώρα για τον ποιητή που έγραψε τις ΩΔΕΣ, άλλα και ποιήματα και τραγωδίες χωρίς να γνωρίζει σε βάθος την αρχαία και τη νεοελληνική γλώσσα…
Για να αναφέρει ο καθηγητής Μιχαήλ Πασχάλης (στο α’ κεφ. με τίτλο “Οι ιταλισμοί των ωδών” σε υποκεφάλαια με τίτλους όπως: οι ωδές και το ιταλόγλωσσο έργο του Κάλβου, Καλβικοί βαρβαρισμοί, η τεθλασμένη, διακειμενικότητα … “θρέπτειρα γη”: όταν τα φαινόμενα απαιτούν μεταφραστικές αδεξιότητες: “ω πλευρά/ σεβάσμια των μητέρων” κ.λπ. Επίσης στο 2 κεφ. ο ερευνητής καθηγητής αναφέρεται στις διορθώσεις του Ιταλού καθηγητή – νεοελληνιστή Vitti που παρέπεσαν και για αναπαραγωγή των λαθών της α’ έκδοσης όταν ο εκδότης κατασκευάζει αντί να εκδίδει το κείμενο…
Περαιτέρω στο 3 Κεφ. αναφέρονται οι μέλισσες του Κάλβου και οι μέλισσες του Βιργιλίου κ.ά.
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΠΗΓΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΛΒΟΥ
Στο 4 κεφ. αναφέρεται ο ήλιος του Κάλβου και ο όνος του Σεκούνδου, ο ήλεος – αράχνη που “διπλώνει” τον άνθρωπο με φως και με θάνατο καθώς και: ο ιστός της αράχνης και η φεγγαροντυμένη του Σολωμού. Στο 5ο κεφάλαιο “Ελύτης – Κάλβος – Πίνδαρος”, Ελύτης για τον Κάλβο, Κάλβος και Πίνδαρος… οι δυο “κρύσταλλοι” εκπρόσωποι της πινδαρικής και της σαπφικής ποίησης. Στο 6ο κεφάλαιο ο Μ.Π. αναλύει μια προσπάθεια του Κάλβου να εκφραστεί ως “αυθεντικός ομηριστής” διορθώνοντας μεταφράσεις άλλων. Αλλά στο 7ο κεφ. παρουσιάζει και έρευνα με οξύτατες παρατηρήσεις στον Κάλβο ως εκδότη, κριτικό και ποιητή με “Σημειώσεις” στην ωδή εις Ιονίους και τη σημασία της έκδοσης Κάλβου για το κείμενο των Ωδών. Το επόμενο κεφάλαιο εξετάζει αποκαλυπτικά τις πηγές έμπνευσης του Κάλβου ως προς τον Φώσκολο, αλλά και ως προς τη Ζάκυνθο του Κάλβου και του Σολωμού.
Για να φθάσει (9ο κεφ.) στη Ζάκυνθο του Φώσκολου και του Κάλβου σε συσχετισμό με τη Λευκάδα του Σικελιανού, μέσα από την κληρονομιά του Ομήρου και τον Ησίοδο…
Τέλος (κεφάλαια 10 και 11) ο καθηγητής Μιχαήλ Πασχάλης αναφέρεται στην Ωδή (Κάλβου) στον κόμητα Γκίλφορντ στον οποίο ο Κάλβος αφιέρωσε το ποίημα “ΕΛΠΙΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ” και ιταλικά σονέτα προς τιμή του Γκίλφορντ κυβερνήτη των Ιονίων Νήσων υπό αγγλική κατοχή.
Στο 11 κεφάλαιο ο ερευνητής Μιχαήλ Πασχάλης αναφέρεται στο πρόβλημα της Λατινικής μετάφρασης του Valesius και στο υποτιθέμενο πρωτότυπο της επιστολής του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, την “επισκευή” των θείων γραφών, την επίθεση του Falcone στον Κάλβο” όπου αναλύεται ο “Λόγος της εκκλησίας” και “ο λόγος του Κάλβου”.
To βιβλίο “Ξαναδιαβάζοντας τον Κάλβο” είναι μια σπουδαία επιστημονική έρευνα που επανατοποθετεί με ευθύνη και τόλμη 222 χρόνια, τον τολμηρό πολιτικό ποιητή Ανδρέα Κάλβο που άρχισε να καταθέτει από το 1821 τις ωδές του γράφοντας και τον στίχο “θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία”.
“ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΝ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ…” ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΛΒΟΥ
Ο μεγάλος ελληνικής καταγωγής και ιταλικής ποιητικής και συγγραφικής επιρροής Ανδρέας Κάλβος βρίσκεται κάτω από μια επιστημονική ερευνητική αναθεώρηση των ως σήμερα θεωρούμενων αντιλήψεων για τη ζωή, την ποιητική του δημιουργία, αλλά και κυρίως, για τις ελληνικές του ωδές, τις τραγωδίες του, τις θεωρητικές του γνώσεις και τη γλωσσική του επάρκεια και την αρχαιοελληνική γραμματεία καθώς και στη νεοελληνική γλώσσα.
ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΡΡΟΩΝ ΣΤΟΝ ΚΑΛΒΟ
Αυτή η επιστημονική έρευνα, μελέτη, συγγραφή αναθεώρηση των ΩΔΩΝ και των άλλων δημιουργιών του Κάλβου έχει αρχίσει από παλιότερα με πολλές μελέτες, αβασάνιστης, υπερύμνησης του έργου του Κάλβου και κυρίως των Ωδών του. Με τις νεώτερες νεοελληνικές – σύγχρονες ερευνητικές σοβαρές προσπάθειες να έχουν σημειώσει τις τελευταίες δεκαετίες μια εντεινόμενη φιλολογική δραστηριότητα για μια συστηματική μεθοδολογική αναζήτηση των πραγματικών δεδομένων αφορμών, μεθόδων και επιδράσεων και διαδράσεων της καλβικής ποιητικής και τραγωδιακής δημιουργίας. Αλλά, πιο έντονες αναζητήσεις των αφορμών και λειτουργιών για το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου έγιναν από τη νέα γενιά πανεπιστημιακών ερευνητών και λογίων…
Βασικά το 1972 ο ομ. καθηγητής σήμερα Νάσος Βαγενάς σε ένα κείμενό του 12 σελίδων, με τίτλο “Σχόλια στον Κάλβο”, Παρνασσός, άρχισε ν’ ανοίγει τον δικό του δρόμο για μια ευρύτερη, σύγχρονη επαναδιατύπωση απόψεων για το έργο του Ανδρέα Κάλβου. Επίσης ένα άλλο δημοσίευμά του το 1992 στο περιοδικό Δέντρο τ. 71 – 72 σελ. 123 – 140, είχε τον σκληρό τίτλο: “Η παραμόρφωση του Κάλβου”.
ΠΛΗΘΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ – ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΒΟ
Εκτοτε, ερευνήθηκαν τα μέσα και τα έξω της καλβικής οντολογίας και ποιητικής δημιουργίας σε σειρά πολλών έργων, μελετών, ερευνών και μονογραφιών. Μια πλήρης βιβλιογραφία αναφέρεται στο νέο βιβλίο που εκδόθηκε από τις λαμπρές Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (στη σειρά θεωρία και κριτική της λογοτεχνίας…).
Το βιβλίο αυτό έχει τίτλο “Ξαναδιαβάζοντας τον Κάλβο” (με υπότιτλο) “Ο Ανδρέας Κάλβος, η Ιταλία και η αρχαιότητα” σελίδες 306. Συγγραφέας αυτού του ενδιαφέροντος βιβλίου ο Μιχαήλ Πασχάλης, καθηγητής κλασικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Αριστος λατινιστής και ιταλομαθής έχει συγγράψει σειρά πολλών βιβλίων υψηλής επιστημονικής ερευνητικής ευθύνης με έγκυρες προσεγγίσεις και αρκετές αποδείξεις των γραμμένων του. Μεταξύ των έργων του είναι η Αινειάδα του Βιργιλίου (Οξφόρδη 1997).
Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΕΓΡΑΨΕ…
…πολλές μελέτες για την ελληνική λογοτεχνία της ελληνιστικής εποχής, των κλασικών ρωμαϊκών χρόνων και της ύστερης αρχαιότητας. Εχει εκδώσει τρεις τόμους για την ελληνορωμαϊκή ποίηση (επική, λυρική, βουκολική) και έχει συνεπιμεληθεί πέντε τόμους πρακτικών των διεθνών συνεδρίων RICAN. Εχει δημοσιεύσει μελέτες για την κρητική αναγέννηση και τον ρόλο των ακαδημαϊκών, ενώ έχει συνεπιμεληθεί τα πρακτικά διεθνούς συνεδρίου για τον Ερωτόκριτο. Το έργο του περιλαμβάνει, επίσης, μελέτες για τους συγγραφείς Τζιοβάνι Μποκάτσιο, Τορκουάτο Τάσσο, Βιτσέντσο Κορνάρο, Γεώργιο Χορτάτση, Αδαμάντιο Κοραή, Διονύσιο Σολωμό, Ανδρέα Κάλβο, Αλέξανδρο Δούμα, Ρίζο Ραγκαβή, Γ. Φλομπέρ, Εμμανουήλ Ροΐδη, Τόμας Χάρντυ, Γεώργιο Βιζυηνό, Αλέξανδρο Παπασταματη, Κ.Π. Καβάφη, Νίκο Καζαντζάκη, Γιώργο Σεφέρη, Παντελή Πρεβελάκη.
Στο πλαίσιο της έρευνάς του για το νέο ελληνικό μυθιστόρημα εντάσσεται σ’ ένα ακόμα βιβλίο για τον Κάλβο και ένα υπό έκδοση βιβλίο του για τα “Κρητικά” μυθιστορήματα του Καζαντζάκη. Ενα έργο πολύτιμο, με την αγωνία και τη χαρά της ερευνητικής δημιουργίας και κατάθεσης, με σύγχρονες αντιλήψεις και μεθόδους της σύγχρονης και της κλασικής ποιητικής και πεζογραφικής δημιουργίας.
Μ. ΠΑΣΧΑΛΗΣ: ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΑΛΒΟ
Το βιβλίο του καθηγητή κλασικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, κ. Μιχαήλ Πασχάλη: “Ξαναδιαβάζοντας τον Κάλβο – ο Ανδρέας Κάλβος, η Ιταλία και η Αρχαιότητα” παρουσιάστηκε πρόσφατα στη Στοά του Βιβλίου με κεντρικό ομιλητή τον ομ. καθηγητή της νεοελληνικής λογοτεχνίας Νάσο Βαγενά και με ανάγνωση (λόγω ασθενείας) του καθηγητή και μελετητή του Κάλβου κ. Γαραντούδη που διαβάστηκε από τον λέκτορα της φιλοσοφικής σχολής Αθηνών Θανάση Αγαθο με κλείσιμο της συζήτησης γι’ αυτό το βιβλίο από τον ίδιο τον συγγραφέα του, ο οποίος ανέλυσε τους στόχους, αλλά και τις αποδείξεις της έρευνάς του για να πει μεταξύ πολλών άλλων θέσεων που κατέθεσε σ’ αυτό το μελέτημα όπως αναφέρει ως συμπύκνωμα και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του τα εξής:
ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΩΣ ΤΩΡΑ ΘΑΥΜΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑ ΤΟΥ
“Στις Κάλβιες σπουδές η έρευνα και η κριτική των Ωδών ακολουθεί μέχρι σήμερα κυρίως ελληνοκεντρική κατεύθυνση. Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι μελετητές αποδίδουν στον Ανδρέα Κάλβο θαυμαστή σε εύρος και ποιότητα γνώση και αξιοποίηση της αρχαιοελληνικής γραμματείας και απαράμιλλη φιλολογική εμβάθεια, ενώ ερμηνεύουν ως εκδήλωση ποιητικής τόλμης τη συχνή απόκλιση του καλβικού ιδιώματος από την ελληνική ως προς τις σημασίες των λέξεων και τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες”.
ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΜΟΝΟ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΛΒΟ
Ομως η κρατούσα αντίληψη αμφισβητείται στο βιβλίο του καθηγητή Μιχαήλ Πασχάλη και τίθεται σε νέες βάσεις η έρευνα γύρω από τη γλώσσα, την ποιητική και τις φιλολογικές εκδόσεις του Κάλβου. Η επισήμανση μεγάλου αριθμού ιταλισμού στη γλώσσα του Ζακύνθιου ποιητή, η εξακρίβωση των ιταλικών προτύπων του και η ανάδειξη των σοβαρών αδυναμιών της γλωσσικής και φιλολογικής του κατάρτισης, τεκμηριώνουν την κεντρική θέση του βιβλίου, ότι η ποίηση του Κάλβου αναπτύσσει πρωτογενή διακειμενικό διάλογο μόνο με την ιταλική ποίηση, μέσω της οποίας περιλαμβάνεται η αρχαιοελληνική και λατινική γραμματεία. Μάλιστα η προσέγγιση των Ωδών υπό το πρίσμα αυτό δεν μειώνει τη σημασία και την αισθητική του αξία. Υποδεικνύει όμως την ανάγκη να αποπροσανατολιστεί η έρευνα προς τις πηγές και τις προϋποθέσεις της δημιουργίας της. Γιατί όσο περισσότερα γνωρίζουμε για την ποίηση αυτή τόσο καλύτερα την κατανοούμε. Χωρίς τούτο να είναι, όμως απόλυτο. Ισως η απογυμνώνουσα τον ποιητή φιλολογική κατανόηση να ανατρέπει για τον απλό συναισθηματικό αναγνώστη – αναγνώστρια την κατανόηση της λογικής ερευνητικής απόδειξης, για να οδηγεί στην παραγνώριση και τελικά, την υποτίμηση της δημιουργίας του και μάλιστα σε συγκυρίες τόσο τραγικές για την τωρινή ελληνική ελευθερία. Με τον Κάλβο, να είναι -παρά τους πρωτογενείς ιταλικούς επηρεασμούς του, ο ποιητής ο οποίος χωρίς να γνωρίζει καλά αρχαία και νέα ελληνικά έγραψε τον υπέροχο στίχο: “Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία”. Στίχος ο οποίος τόσους Ελληνες και Ελληνίδες εμψύχωσε στην προσωπική, τη συλλογική και την κοινωνική τους ζωή και δράση.
ΠΛΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΣΟΒΑΡΟΥΣ ΥΠΑΙΝΙΓΜΟΥΣ
Τα περιεχόμενα του βιβλίου του καθηγητή Μιχαήλ Πασχάλη είναι πλούσια, πολυεπίπεδα με ουσιαστικά ερευνητικά αποτελέσματα. Γεγονός που προάγει τη θέαση ενός νέου ορίζοντα επανεκτιμήσεων για τη μεγάλη ποίηση του Κάλβου. Παρά τις δυσκολίες του στην ελληνική γλώσσα. Ενα γεγονός το οποίο το χαρακτήρισε ως ευτύχημα τόσο για τον Κάλβο όσο και τις ΩΔΕΣ του, γιατί -όπως είπε “αν ήξερε καλά τα ελληνικά, δεν θα έγραφε τις Ωδές, όπως τις έγραψε” και ακόμα αποκάλεσε τον Κάλβο ως έναν τολμηρό ποιητή που με την ποίησή του άνοιξε ποιοτικό ποιητικό δρόμο για την πολιτική ποίηση στην αγωνιστική εποχή του.
Τα περιεχόμενα του βιβλιου είναι:
Εισαγωγή Μ. Πασχάλη
Κεφ. 1: Οι ιταλισμοί των ωδών με 12 υποκεφάλαια.
Κεφ. 2: Εκδοτικά και γλωσσικά (ιταλισμοί στο απόσπασμα άτιτλου ποιήματος με 4 υποκεφάλαια.
Κεφ. 3. Τι γυρεύουν οι μέλισσες του Κάλβου “εις τον πολύ-καρπον λύαιον”;
Κεφ. 4: “Ο ήλιος κυκλοδίωκτος”: Οι αφετηρίες του υψηλού (4 υποκεφάλαια).
Κεφ. 5: Ο Ελύτης, ο Κάλβος, Ο Πίνδαρος 6 υποκεφ.
Κεφ. 6: Ο Κάλβος Ομηριστής.
Κεφ. 7: Ο Κάλβος ως εκδότης, κριτικός και ποιητής: “Οι σημειώσεις” στην Ωδή εις Ιονίους και η έκδοση των χαρίτων 4 υποκεφ.
Κεφ. 8: Γύρω από τις πηγές της έμπνευσης του Κάλβου 3 υποκεφ.
Κεφ. 9: Η Ζάκυνθος του Φώσκολου και του Κάλβου και η Λευκάδα του Σικελιανού: Τεχνικές του γενέθλιου τόπου με δάνεια αρχαϊκά στοιχεία 5 υποκεφ.
Κεφ. 10: Κάλβος και Γκίλφορντ, το θέμα, τα πρότυπα και το λανθάνον ποιητικό πρόγραμμα της Ωδής, ελπίς πατρίδος 6 υποκεφ.
Κεφ. 11: Ο Κάλβος και η παρερμηνεία του Ευσέβιου 6 υποκεφ.
Ενα βιβλίο σημαντικό με τολμηρές επισημάνσεις που απαιτούν ένα ακόμα άρθρο μας, γιατί ο ερευνητής υπαινίσσεται πολλά…
