■ Η µουσικός µε διεθνή καριέρα µιλά στις “διαδροµές” για τη νέα της δουλειά
Έζησε στα Χανιά για µεγάλο διάστηµα, αγάπησε τον τόπο και τις παραδόσεις του και φεύγοντας “εµπνεύστηκε” τη νέα της µουσική δουλειά,τον δίσκο (cd) µε τίτλο: “Rizituals”, που αφορά στο ριζίτικο τραγούδι. Πρόκειται για τη µουσικό, ψυχίατρο και µουσικοθεραπεύτρια, Ξανθούλα Ντακοβάνου, η οποία λέει στις “διαδροµές” ότι κατά την παραµονή της στα Χανιά, «πήρα ακούσµατα που χαράχτηκαν µέσα µου, τα επεξεργάστηκα ασυνείδητα και χρόνια µετά αποφάσισα να κάνω ένα έργο που να αφορά τα Χανιά. Θεωρώ τον τόπο ευλογηµένο και τον εαυτό µου πολύ τυχερό που έζησε στα Χανιά».
Η Ξανθούλα Ντακοβάνου είναι συνθέτρια µε διεθνή καριέρα. Έχει στο ενεργητικό της τρεις προσωπικούς δίσκους που έχουν εκδοθεί στο Παρίσι και 13 δίσκους ως προσκεκληµένη ερµηνεύτρια ανά την Ευρώπη. Το ρεπερτόριο που τραγουδάει είναι οι φωνητικές παραδόσεις της Ελλάδας, των Βαλκανίων και της Μεσογείου.
Για το ριζίτικο τραγούδι, τονίζει: «Είναι πολύτιµο. Είναι η δόνηση που µας συνδέει µε τη γη, µε τους προγόνους, µε τις ρίζες µας, µε τη φύση, µε τους άλλους ανθρώπους. Μακάρι να παραµένει ζωντανό και να τραγουδιέται σε αγκαλιά, να δονεί τα βουνά και τις θάλασσες».
Μιλήστε µας για τη νέα σας δουλειά.
Ο νέος δίσκος RIZITUALS εµπνέεται από το ριζίτικο τραγούδι και την ευρύτερη µουσική παράδοση της δυτικής Κρήτης, βάζοντας στο επίκεντρο τη γυναίκα. Η λέξη RIZITUALS βγαίνει από ένα παιχνίδι λέξεων: ριζίτικο και rituals (τελετουργίες) επειδή το έργο προσεγγίζει το ριζίτικο µε τελετουργικό τρόπο, µεταβαίνοντας αντιθετικά από στιγµές κατάνυξης σε στιγµές έκστασης.
Θα έλεγα ακόµα ότι πραγµατεύεται µια αναζήτηση ταυτότητας της σηµερινής Ελληνίδας που ξεπερνάει την Κρήτη, αποτυπώνοντας πώς η σύγχρονη γυναίκα µπορεί να αντλήσει στοιχεία από τον νεότερο πολιτισµό και την παράδοση στην οποία έχει γαλουχηθεί και να τα µετουσιώσει στο σήµερα, σε νέες δηµιουργίες.
Ο δίσκος RIZITUALS είναι ταυτόχρονα και ένα µουσικό έργο, µια παράσταση που ξεκίνησε το 2023 έχοντας την στήριξη του Υπουργείου Πολιτισµού – Άυλη Πολιτιστική Κληρονοµιά. Με χαρά καλοδεχτήκαµε στη δηµιουργία του δίσκου τη στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και του ∆ήµου Αποκόρωνα. Ένα µεγάλο ευχαριστώ σε όλους.
Τι περιλαµβάνει;
Ο δίσκος RIZITUALS περιλαµβάνει ως επί το πλείστον ριζίτικα τραγούδια που µιλάνε για τη γυναίκα στους παραδοσιακούς ρόλους της: σύζυγο, κόρη, µάνα, ερωµένη τα οποία τραγουδιούνται από γυναικείες φωνές σε πολυφωνία µε βυζαντινά κι ενίοτε µεσαιωνικά στοιχεία, πλαισιωµένες από µουσικά όργανα, σε ενορχηστρώσεις που φλερτάρουν συχνά µε σύγχρονα ακούσµατα, πάντα όµως µε σεβασµό και αγάπη στο πρωτότυπο, βαθύ, αρχετυπικό ριζίτικο τραγούδι. Το έργο καταλήγει µε µια σούστα, ιδωµένη µε τη µατιά του ∆ηµήτρη Σιδερή, στην οποία κυριολεκτικά απολαµβάνουµε την εκστατική χαρά και τη γυναικεία δύναµη.
Στη φωνή ακούµε µαζί µου την εκπληκτική Ευγενία Τόλη ∆αµαβολίτη, µε τη βαθιά γνώση του ριζίτικου που τη διακατέχει. Ακούµε ακόµα τον δεξιοτέχνη ∆ηµήτρη Σιδερή στο λαούτο, γνωστό για τους πειραµατισµούς του στο όργανο, την εξαιρετική και πολισχιδή Σοφία Ευκλείδου στο τσέλο, τον ταλαντούχο Γιώργο Ζαχαριουδάκη σε πολλαπλά πνευστά και τον ιδιαίτερο Σόλη Μπαρκή στα κρουστά-ηχοχρώµατα. Καλεσµένοι στο δίσκο είναι και οι Χριστίνα Κουκή (σαντούρι), Αργυρώ Ρέππα (φωνή) και το γυναικείο φωνητικό σύνολο Ανέµη.
Ο δίσκος είναι διαθέσιµος σε φυσική µορφή αλλά και σε όλες τις ηλεκτρονικές πλατφόρµες!
Πώς εµνευστήκατε το νέο σας έργο;
Το εµπνεύστηκα κυριολεκτικά σε ένα βράδυ, όχι όσο ζούσα στα Χανιά αλλά όταν έφυγα πλέον στην Αθήνα. Το δούλεψα όµως κοντά δυο χρόνια.
Η δουλειά µου ως µουσικός-συνθέτιδα επικεντρώνεται στις φωνητικές παραδόσεις της Ελλάδας και της Μεσογείου και ιδιαιτέρως στην πολυφωνία.
Το ριζίτικο θεωρώ ότι είναι ένα διαµάντι της άυλης πολιτιστική κληρονοµιάς µας, αγνό κι ακατέργαστο. Με αυτή τη δουλειά ας πούµε ότι θέλησα να το κατεργαστώ, να του δώσω περισσότερη λάµψη, να το αναδείξω. Θεωρώ ότι το ριζίτικο είναι µια µεγάλη φωνητική παράδοση, αντάξια άλλων αντίστοιχων φωνητικών παραδόσεων όπως οι πολυφωνίες της Ηπείρου, της Κορσικής ή της Γεωργίας. ∆εν είναι όµως γνωστό διεθνώς όπως του αξίζει.
Ελπίζω µε αυτή τη δουλειά και µε άλλες που θα ακολουθήσουν να γίνει διεθνώς γνωστό. Ο δίσκος µας κυκλοφορεί άλλωστε από 21 Φλεβάρη και στη Γαλλία από την UVM Musique!
Ακόµα, ήταν για εµένα κοµβικό να βάλω στο RIZITUALS γυναικεία φωνή. Είµαι γυναίκα τραγουδίστρια και ήθελα να τραγουδήσω το ριζίτικο, πρωτίστως επειδή µου αρέσει. Το θεωρώ πολύ δυνατό. Όσο ζούσα στα Χανιά όµως εισέπραττα µια δυσκολία στο κοµµάτι της γυναικείας φωνής στην κρητική µουσική, ιδιαιτέρως στο ριζίτικο. Θεωρώ ότι έχει να κάνει µε την παραδοσιακά πατριαρχική κρητική κοινωνία. Ο Αµερικανός εθνολόγος Alain Lomax γράφει ότι το τραγούδι που επικρατεί σε µια δεδοµένη κοινωνία µας δείχνει πώς είναι η εξουσία στην εν λόγω κοινωνία. Θεωρώ ότι στις µέρες µας η εξουσία, είτε αυτή πρεσβεύεται από άνδρες είτε από γυναίκες, θα πρέπει να αποκτήσει πιο γυναικείες ποιότητες. Πιο στρογγυλές, τρυφερές, συµπεριληπτικές. Αντιλαµβάνοµαι την γυναικεία φωνή στο ριζίτικο σαν µια πρόταση τρυφερής αλλαγής στις ποιότητες της εξουσίας.
Η παραµονή σας στα Χανιά έπαιξε ρόλο;
Έπαιξε τον ρόλο του “βαπτίσµατος”. Πήρα ακούσµατα που χαράχτηκαν µέσα µου, τα επεξεργάστηκα ασυνείδητα και χρόνια µετά αποφάσισα να κάνω ένα έργο που να αφορά τα Χανιά. Θεωρώ τον τόπο ευλογηµένο και τον εαυτό µου πολύ τυχερό που έζησε στα Χανιά.
Θυµάµαι να έρχοµαι πρώτη φορά στην πόλη 16 χρονών, σε πενταήµερη εκδροµή, µαζί µε άλλα παιδιά από τη γειτονιά µου στην Αθήνα, τον Άγιο ∆ηµήτριο! Σε µια µοναχική βόλτα στον φάρο θυµάµαι να κοιτάζω πίσω τα Λευκά Όρη και να σκέφτοµαι ότι “εγώ µια µέρα εδώ θα ζήσω”.
Και ήρθα! Θεωρώ ότι µε το RIZITUALS “επιστρέφω” στον ευλογηµένο αυτό τόπο όσα δώρα µου έδωσε.
Με την ευκαιρία, τι αποκοµίσατε από τα χρόνια που εργαστήκατε στα Χανιά;
Στα Χανιά εγκαταστάθηκα µετά από 10 χρόνια στο Παρίσι! Ήρθα τότε να κάνω την ειδικότητα της Ψυχιατρικής στο Νοσοκοµείο, καθώς εκτός από µουσικός είµαι και ψυχίατρος, ψυχαναλύτρια και µουσικοθεραπεύτρια.
Αγάπησα πολύ την πόλη και την αισθητική της, τη φύση, τη µουσική. Έκανα φίλους και φίλες. Έψαχνα πάντα αφορµές να επιστρέφω.
Τώρα που έκανα ένα έργο που αφορά τα Χανιά µπορώ νοµίζω να θεωρούµαι…υιοθετηµένη!
Πώς βλέπετε το ριζίτικο τραγούδι, µια φωνητική παράδοση της δυτικής Κρήτης, µέσα στη σύγχρονη “ψηφιακή” εποχή µας;
Είναι πολύτιµο. Είναι η δόνηση που µας συνδέει µε τη γη, µε τους προγόνους, µε τις ρίζες µας, µε τη φύση, µε τους άλλους ανθρώπους.
Μακάρι να παραµένει ζωντανό και να τραγουδιέται σε αγκαλιά, να δονεί τα βουνά και τις θάλασσες.
Θεωρώ όµως ζωντανό κάτι που αφορά και τον σύγχρονο άνθρωπο, που ζει όπως λες στην “ψηφιακή” εποχή της πόλης. Η τέχνη πάντα χαρακτηρίζεται από την µετουσίωση των διαφορετικών ερεθισµάτων που προσλαµβάνει ο άνθρωπος σε κάτι καινούριο. Γι αυτό κι εγώ µετουσίωσα δικά µου µουσικά ερεθίσµατα, όπως η πολυφωνία, η µεσαιωνική µουσική της δύσης αλλά και πιο σύγχρονα στοιχεία στο RIZITUALS, είναι ο τρόπος µου να οικειοποιηθώ το άκουσµα του ριζίτικου, όπως εγώ το αντιλαµβάνοµαι και ίσως και να το µετουσιώσω σε κάτι που να αφορά και τη σύγχρονη εποχή µας!
Θα τελειώσω µε ένα ερώτηµα: γράφονται σήµερα καινούρια ριζίτικα τραγούδια; Εγώ θα ήθελα πολύ να γράφονται!
