» Ο κίνδυνος για το περιβάλλον
Β’ μέρος
Σε γενικές γραμμές στο φυσικό περιβάλλον της Ε.Ε. έχουν ήδη εισαχθεί μερικές δεκάδες γονιδίων η συμπεριφορά των οποίων και η ακριβής χωροθέση τους σε οργανισμούς είναι αδύνατο να προσδιοριστεί. Ο κίνδυνος επομένως της διαταραχής της πολύτιμης βιοποικιλότητας είναι πια ορατός. Ένα και μόνο ξένο γονίδιο, που θα εισαχθεί σ’ αυτή, αποτελεί γενετική βόμβα μεγατόνων για την ισορροπία της. Τα πυρηνικά σώματα έχουν διάρκεια ημιζωής, όσο μεγάλη κι αν είναι. Αντίθετα η γενετική ρύπανση παραμένει αιώνια, ικανή να ρυπάνει τόσο τις συμβατικές όσο και τις οικολογικές καλλιέργειες. Κι αυτό γιατί το γονίδιο αυτό με τη βοήθεια της σταυρογονιμοποίησης και της ανεξέλεγκτης μεταφοράς της γύρης με τα έντομα – επικονιαστές, περνάει από οργανισμό σε οργανισμό χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα απομόνωσης και καταστροφής του. Γίνεται πραγματικό «σαράκι» τροποποιώντας το DNA και κατά συνέπεια την υπόσταση αυτόχθονων οργανισμών. Τροφοδοτείται ένα καταστροφικό για τη βιοποικιλότητα «γαϊτανάκι». Εισάγονται στην παγκόσμιο γενετική δεξαμενή δευτερογενή «ελαττωματικά» γονίδια που καταλήγουν στην εξασθένιση των οργανισμών, στην εμφάνιση νέων «υπερφυτοπαρασίτων» και «υπεραγριοχόρτων». Τα υπολείμματα των ΓΤΦ παραμένουν στο έδαφος πολλά χρόνια. Αυτό σημαίνει πως η βιοικοινότητα της πεδόσφαιρας και ιδιαίτερα οι βακτηριακοί εταίροι μπορεί με το φαινόμενο της μεταφοράς πλασμιδίων να χάσουν τη δυναμική τους δράση στη διατήρηση της γονιμότητας. «Πτώχευση» της γονιμότητας μπορεί να προκαλέσει και η μονοκαλλιέργεια των ΓΤΦ. Τα διαγονιδιακά φυτά δεν διαθέτουν στη φύση το δικό τους βιότοπο. Η εισαγωγή τους κατά συνέπεια στο φυσικό περιβάλλον μπορεί να εκτοπίσει άλλα είδη. Η οριζόντια μεταφορά γονιδίων σπάζει το φράγμα των ειδών. Επιτελείται μία μη αναστρέψιμη «γενετική διάβρωση». Καταπατείται έτσι ο βασικός κανόνας της βιοηθικής που θέλει κάθε έμβιο ον να έχει τα δικά του βιολογικά χαρακτηριστικά. Μπορεί κάλλιστα τα εισαγόμενα στο γενετικά τροποποιημένο βαμβάκι γονίδια να βρεθούν στα μαρούλια του γείτονα αγρότη. Είναι ήδη γνωστή η επίδραση των ΓΤΦ σε άλλα πέρα από τα «στοχευόμενα» έντομα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η μη επιβλαβής πεταλούδα Danaus plexippus, που παρουσίασε καθυστερημένη ανάπτυξη και μεγάλη θνησιμότητα, όταν κατανάλωσε φύλλα πασπαλισμένα με γύρη από ΓΤΦ. Το σύνδρομο κατάρρευσης των μελισσοσμηνών οφείλεται σε ένα βαθμό στη «βόσκηση» των μελισσών σε άνθη ΓΤΦ. Αυτό παρατηρήθηκε στην Ταϊλάνδη,όπου το 30% των μελισσοσμηνών που «έβοσκαν» σε καλλιέργειες με ΓΤΦ έχουν υποστεί ολοκληρωτική κατάρρευση.
Η διασπορά των ΓΤΦ θέτει σε μεγάλο κίνδυνο τόσο τις συμβατικές όσο και τις βιολογικές καλλιέργειες. Όπως συνηθίζεται πάντα μπαίνουν ορισμένα όρια προστασίας, τα οποία είναι ή αυθαίρετα ή μη επαρκή ή παραβιάσιμα. Για παράδειγμα ορίζεται στη Γαλλία πως τα ΓΤΦ πρέπει να καλλιεργούνται 400 μέτρα μακριά από οικολογικές καλλιέργειες. Πολύ χοντρή αναλήθεια, όταν η γύρη μπορεί να μεταφερθεί ακόμα και 25.000 μέτρα. Κατάφεραν οι πολυεθνικές να επιτραπεί στα προϊόντα η επιμιξία με γενετικά τροποποιημένα σε ποσοστό 0.9%. Δηλαδή αυτό το ποσοστό δεν είναι ικανό να διαταράξει την ισορροπία της βιοποικιλότητας; Πως αποδεικνύεται; Και «άκουσον – άκουσον» για τυχόν μεγαλύτερα ποσοστά την ευθύνη την έχει ο παραγωγός που καλλιεργεί ΓΤΦ. Με άλλα λόγια έβαλαν «το λύκο να φυλάει τα πρόβατα». Βέβαια, το 2002 μία βιοτεχνολογική εταιρεία στις Η.Π.Α. ξόδεψε 2,8 εκατομ. δολάρια για να αγοράσει και να καταστρέψει 500.000 φυτά σόγιας που είχαν επιμολυνθεί από γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι.
Πολλά έντομα δημιουργούν ανθεκτικότητα στο εντομοκτόνο που παράγεται από τα ΓΤΦ. Δημιουργούνται έτσι «υπερέντομα» με απρόβλεπτες επιπτώσεις στην τελική παραγωγή Σε μια τέτοια περίπτωση ο παραγωγός είναι υποχρεωμένος να προσφύγει σε άλλα εντομοκτόνα, αν δεν θέλει να χάσει την παραγωγή του. Το 1947 υπήρχαν 7 είδη ανθεκτικά σήμερα έφτασαν στα 600. Με τα ΓΤΦ ο αριθμός θα αυξηθεί γεωμετρικά. Να μερικά παραδείγματα για τον «άπιστο» αναγνώστη:
Αποδείχτηκε πως το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι Bt 176 προσβάλλονταν συχνότερα και εντονότερα από το ρόδινο σκουλήκι (Ostrinia nubilalis) παρόλο που είχε ενσωματωμένο γονίδιο αντοχής. Το έντομο μετά από λίγα χρόνια ήταν τελείως ανθεκτικό.
Άλλο έντομο το Heliothis virescens σε επαφή με ΓΤΦ κατάφερε μέσα σε τρία χρόνια να αυξήσει την αντοχή στην τοξίνη του Bacillus thurigiensis 10.000 φορές. Κάτι τέτοιο δεν παρατηρήθηκε ποτέ στα 34 χρόνια χρησιμοποίησης από τους οικοκαλλιεργητές του βιολογικού αυτού εντομοκτόνου. Το πιο ανησυχητικό είναι η μεταφορά της τοξίνης του Bacillus thurigiensis σε υψηλότερα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας αποδεκατίζοντας έτσι και σκαθάρια,πεταλούδες και πασχαλίτσες.
Τα γενετικά τροποποιημένα ψάρια, στα οποία έχει εισαχθεί το γονίδιο της αυξητικής ορμόνης GH πολύ σύντομα, αν διαφύγουν στο θαλάσσιο οικοσύστημα, θα πετύχουν την υπερίσχυσή τους με τρομακτική συνέπεια στη φυσιογνωμία της θαλάσσιας πανίδας. Υπολογίζεται πως 60 γενετικά τροποποιημένα ψάρια μπορούν να αφανίσουν ένα φυσικό πληθυσμό 60.000 ψαριών μέσα σε 20-30 χρόνια.
Το φαινόμενο των «υπεραγριοχόρτων» κάνει ήδη την εμφάνισή του. Διαπιστώνεται το πέρασμα των γονιδίων για αντοχή στα χορτοκτόνα glyphosate και glufosinate ammonium σε συγγενή με τα ΓΤΦ είδη. Κι ενώ ο καλλιεργητής των ΓΤΦ θα ελέγχει τα αγριόχορτα στην καλλιέργειά του, δεν θα μπορεί να ελέγξει άλλα γιατί θα έχουν το γονίδιο της αντοχής. Έτσι το κόστος για την αντιμετώπιση των αγριόχορτων με συμβατικά χορτοκτόνα αυξάνει περισσότερο. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε στη Δανία και στη Σκωτία με την καλλιέργεια της γενετικά τροποποιημένης ελαιοκράμβης.
Τα ΓΤΦ με γονίδια που κωδικοποιούν την ανθεκτικότητα στους ιούς είναι εν δυνάμει παράγοντες πρόκλησης ανασυνδυασμού του DNA με άλλους ιούς, οι οποίοι μπορούν να αναδειχτούν σε νέα «υπερφυτοπαθογόνα» με μεγαλύτερη μολυσματική δύναμη ή να δημιουργήσουν τοξικές καταστάσεις.
Κάθε οργανισμός διαθέτει στη «φαρέτρα» του συστήματος αυτοάμυνας ένα σύνολο δευτερογενών μεταβολιτών, τα «αλληλοχημικά», που τα δραστηριοποιεί κάτω από συνθήκες παθογένειας. Οι μεταβολίτες αυτοί βρίσκονται σε λανθάνουσα δράση γιατί πολλοί από αυτούς είναι τοξικοί για τα φυτά. Η εισαγωγή της πρωτεΐνης που κωδικοποιεί το ξένο γονίδιο μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση στο όλο σύστημα και να εξασθενήσει την άμυνα του οργανισμού.
Κινδυνοι για τον ανθρωπο
Αν μιλούσαν τα διάφορα πειραματόζωα που χρησιμοποιούνται για την έρευνα των επιπτώσεων των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών θα έλεγαν «μακριά από μας». Αυτή τη βουβή σιωπή τους πρέπει να κατανοήσει ο Homo sapiens. Μόνο τότε θα κατανοήσει το βασικό κανόνα της βιοηθικής, που καθορίζει την αυτοτέλεια κάθε οργανισμού. Αξίζει να αναφερθούν μερικά παραδείγματα, που ίσως αποτρέψουν την εξαιτίας της γενετικής μηχανικής κατηφορική βιοεξέλιξή του.
Το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι StarLink, αποσύρθηκε το 2001 από την αγορά.Οι πολυεθνικές που το παρήγαγαν υποχρεώθηκαν να αποζημιώσουν τους καλλιεργητές με 110 εκατ. δολάρια για το «ντόμινο» προβλημάτων υγείας που προκάλεσε.
Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι απαγορεύτηκε η παραγωγή γενετικά τροποποιημένων βιοφαρμακευτικών φυτών. Κι ο λόγος είναι απλός. Σε πολλά από αυτά οι φαρμακευτικές τους ιδιότητες χάνονταν.
Η εισαγωγή ενός γονιδίου στον ανθρώπινο οργανισμό και στα ζώα μπορεί να προκαλέσει αύξηση των αντιδιατροφικών ουσιών. Κι είναι γνωστό πως οι θερμοάντοχες αντιδιατροφικές ουσίες των φυτοοιστρογόνων, οι γλυκινίνες και το φυτικό οξύ προκαλούν προβλήματα γονιμότητας στα βοοειδή, αλλεργικές αντιδράσεις και δέσμευση του αναγκαίου για τα ζώα φωσφόρου και ψευδαργύρου. Ένα τέτοιο γεγονός διαπιστώθηκε στη σόγια με γονίδια αντοχής στο χορτοκτόνο glyphosate.
Στην ελαιοκράμβη στις περισσότερες περιπτώσεις η γενετική μηχανική χρησιμοποιεί ως προαγωγέα τον ιό CaMV35S. Υπάρχει μεγάλη διχογνωμία κατά πόσο η διαδικασία αυτή μπορεί να επιτρέψει στον ανθρώπινο οργανισμό την οριζόντια μετάδοση του ιού, με συνέπεια την εκδήλωση ασθένειας ή καρκινογένεσης, ή μεταλλαξιογένεσης ή την ενεργοποίηση ιών που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση ή τη δημιουργία νέων ιών.
Είναι πολύ πιθανή η μεταφορά γονιδίων αντοχής στα αντιβιοτικά στα βακτήρια του γαστρεντερικού συστήματος. Δεν είναι εκτός πραγματικότητας η απορρόφηση των γονιδίων που έχουν εισαχθεί σε ένα γενετικά τροποποιημένο τρόφιμο στον ανθρώπινο οργανισμό από το γαστρεντερικό σύστημα και η ενσωμάτωσή τους στη συνέχεια στο γενετικό υλικό του. Πράγματι μικρά θραύσματα από γενετικά τροποποιημένα φυτά έχουν βρεθεί στα λευκά αιμοσφαίρια και στο γάλα των βοοειδών. Ακόμα μικροτεμάχια του ανασυνδυασμένου γονιδίου cry1Ab έχουν διαπιστωθεί στο γαστρεντερικό σύστημα των χοίρων που έχουν διατραφεί με γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι. Αλήθεια τι θα συμβεί σε ένα άτομο που υποφέρει από το γαστρεντερικό σύστημα, όπου είναι πιθανή η μη διάσπαση του γενετικά τροποποιημένου DNA;
Είναι πολλά τα παραδείγματα εμφάνισης αλλεργιογόνου δράσης με την ανάλωση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Η εισαγωγή νέων πρωτεϊνών σε τρόφιμα, όπως για παράδειγμα εκείνης που εκφράζει στη γενετικά τροποποιημένη σόγια τη μεθειονίνη και η Btενδοτοξίνη στο γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι μπορεί να επιφέρει επικίνδυνες ανοσολογικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Ακόμα η εισαγωγή ενός γονιδίου αναστολέα της α-αμυλάσης στο ρεβίθι, που εκφράζει μία μη αλλεργιογόνο πρωτεΐνη δεν σημαίνει ότι θα δημιουργήσει κι ένα προϊόν χωρίς αλλεργιογόνο δράση. Σήμερα ο λαός των Η.Π.Α. και όχι μόνο υποφέρει από μια σπάνια ασθένεια γνωστή ως σύνδρομο Morgellons, που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια μορφή επιδημίας. Το σύνδρομο αυτό με χαρακτηριστικά δερματικά συμπτώματα αποδίδεται τόσο στα νανοπολυμερή που εκλύουν τα αεροπλάνα κατά τους ψεκασμούς για να διατηρείται το ψεκαστικό νέφος περισσότερο στον αέρα, τα γνωστά ως chemtrail όσο και στα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα.
Η γενετικά τροποποιημένη ινδική μουστάρδα (Brassica juncea) περιέχει ένα γονίδιο που εκφράζει την οξειδάση της χολίνης. Η μουστάρδα αυτή χορηγούμενη σε πειραματόζωα προκάλεσε μείωση της ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE).
Η «αντιψυκτική» πρωτεΐνη γενετικά τροποποιημένης ζύμης που εκφράζει μια πρωτεΐνη που λαμβάνεται από τα ψάρια σχεδιάζεται να χρησιμοποιηθεί σε τρόφιμα και παγωτά. Αλήθεια ποια θα είναι η συμπεριφορά της στα ευαίσθητα στα ψάρια αλλεργικά άτομα;
Πειραματόζωα που διατράφηκαν με τη γενετικά τροποποιημένη τομάτα υπέστησαν «διάβρωση» και νέκρωση του βλεννογόνου του στομαχιού. Η γενετικά τροποποιημένη πατάτα με γονίδια που εκφράζουν τη λεκτίνη GNA προκάλεσε διαφοροποίηση στα κύτταρα του στομαχιού και του λεπτού και παχιού εντέρου. Μία τέτοια διαφοροποίηση μπορεί σε μακροχρόνια βάση να οδηγήσει στη δημιουργία καρκίνου. Και είναι γνωστό πως «διαβρώσεις» στο στομάχι ιδιαίτερα στα ενήλικα ή ασθενή άτομα που λαμβάνουν στεροειδή αντιφλεγμονώδη μπορεί να προκαλέσουν απειλητικές για την υγεία αιμορραγίες.
Η χορήγηση σε ποντίκια γενετικά τροποποιημένης πατάτας με γονίδια που εκφράζουν την τοξίνη Bt, προκάλεσε ρήξη, δημιουργία πολλών πυρήνων,οίδημα και αύξηση της αποδόμησης των επιφανειακών κυττάρων του ειλεού.
Η γενετικά τροποποιημένη σόγια με γονίδια για αντοχή στο χορτοκτόνο glyphosate δημιούργησε φλεγμονή στο έντερο του σολομού. Βρέθηκε ακόμα πως η γενετικά τροποποιημένη σόγια μπορεί να επιφέρει στο συκώτι των πειραματόζωων αναστρέψιμη αναστάτωση στην κυτταρική δομή, καθώς και μεταβολή στην ιστομορφολογία και στο πρωτεϊνικό προφίλ.
Η κατανάλωση από πειραματόζωα διαγονιδιακού ρυζιού με το γονίδιο της λεκτίνης GNA και καλαμποκιού 1507 με αντοχή στα εντομοκτόνα προκάλεσε μεταβολή στα ηπατικά ένζυμα που μπορεί να οδηγήσει σε ηπατοκυτταρική βλάβη.
Τα θηλυκά πειραματόζωα που διατράφηκαν με το διαγονιδιακό καλαμπόκι MON863 παρουσίασαν αύξηση των τριγλυκεριδίων.
Σε πολλά πειραματόζωα, στα οποία χορηγήθηκαν γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα παρατηρήθηκαν δυσμενείς επιδράσεις στην ενζυματική λειτουργία, στις αιματολογικές και βιοχημικές παραμέτρους, στο ανοσοποιητικό σύστημα και στην ανάπτυξη και αναπαραγωγή Διαπιστώθηκε επίσης αυξημένη θνησιμότητα και γονιδιοτοξικότητα.
Η χρήση της ανασυνδυασμένης αυξητικής ορμόνης rbGH στις αγελάδες για τη βελτίωση της γαλακτοπαραγωγής συντέλεσε στην εμφάνιση μαστίτιδας, χωλότητας και υποκλινικής κόπωσης. Ακόμα προκάλεσε αύξηση της απώλειας εμβρύων και αποβολών και μείωση του τελικού ποσοστού εγκυμοσύνης και γεννήσεων. Η κατανάλωση γάλακτος από τις αγελάδες στις οποίες χορηγήθηκε η πρωτεΐνη αυτή βρέθηκε ότι προκαλεί αύξηση του ινσουλινικού παράγοντα IGF-I, που με τη σειρά του διεγείρει τη διαφοροποίηση των καρκινικών κυττάρων στο παχύ έντερο, στον προστάτη και στο κόλον. Οι προβληματισμοί αυτοί μπορεί να μεταφερθούν και σε άλλα ζώα, όπως στους χοίρους και στο σολομό.
Η χορήγηση γενετικά τροποποιημένης τροφής με την αυξητική ορμόνη GH στο σολομό προκάλεσε διόγκωση του κρανίου και διατάραξη της διατροφής και της αναπνοής.
Οι διαγονιδιακοί χοίροι με το γονίδιο της δεσατουράσης από το σπανάκι που μετατρέπει το κεκορεσμένο λινολεϊκό οξύ σε ακόρεστο παρουσίασαν αυξημένη θνησιμότητα.
Αντί επιλόγου
Οι πολυεθνικές προκειμένου να διασφαλίσουν τη διάθεση των γενετικών τους «εκτρωμάτων» υπόσχονται «λαγούς με πετραχήλια». Μιλούν για αύξηση της παραγωγής, που θα λύσει το φαινόμενο του υποσιτισμού του πλανήτη, για λιγότερα έξοδα και για βελτιωμένη ποιότητα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο ψέμα από αυτούς τους ισχυρισμούς. Και να γιατί. Τα παραγόμενα προϊόντα είναι αρκετά, αν υπάρχει γεωπολιτική ισόρροπης διασποράς τους. Υπολογίζεται πως τα παραγόμενα προϊόντα στον πλανήτη, χωρίς τα γενετικά τροποποιημένα, είναι αρκετά να διαθρέψουν 1.5 φορά τον πληθυσμό του πλανήτη. Σήμερα τα παραγόμενα προϊόντα δεν καταναλώνονται εκεί που υπάρχει ανάγκη, αλλά εκεί που η αγοραστική τους αξία είναι μεγαλύτερη. Υπάρχουν λαοί που πεινούν τη στιγμή που τα τρόφιμα αλλού σαπίζουν στις αποθήκες. Στην Αργεντινή για παράδειγμα της οποίας το σιτάρι γενετικά τροποποιημένο ή μη μπορεί να διαθρέψει τον πληθυσμό της Κίνας και της Ινδίας ο λαός της πεινάει. Δεν μπορεί να ξεχαστεί εύκολα το γεγονός ότι στην Ινδία αυτοκτόνησαν 200.000 αγρότες επειδή ήταν καταχρεωμένοι από τα ΓΤΦ που χρησιμοποίησαν. Ακόμα είναι η γνωστή τεχνική Terminator που χρησιμοποιούν οι πολυεθνικές. Σύμφωνα με την τεχνική αυτή εισάγονται γονίδια στειρότητας στο σπόρο των ΓΤΦ. Έτσι ο παραγωγός αναγκάζεται σε πλήρη εξάρτηση αφού θα αγοράζει κάθε χρόνο νέο σπόρο ικανοποιώντας την κερδοφρένεια των πολυεθνικών. Σήμερα πάνω από 1,5 εκατομμύρια αγρότες εξαρτώνται πλήρως από αυτές. Στην εξάρτηση αυτή συμβάλλει και μία δεύτερη τεχνική η Gurt με την οποία η γενετική χρήση είναι ενεργοποιημένη μόνο για ένα χρόνο. Για επανασπορά είναι απαραίτητη η επανενεργοποίηση που δεν εξαρτάται από τον αγρότη. Χρόνο με το χρόνο η παραγωγή από τα ΓΤΦ μειώνεται. Το πολυδιαφημισμένο γενετικά τροποποιημένο ρύζι golden με γονίδιο παραγωγής της βιταμίνης Α, για το οποίο πλάθονται μυθεύματα εξάλειψης της πείνας και της τύφλωσης των παιδιών, αποτελεί «όνειρο θερινής νυκτός». Για να παίρνει κανείς την αναγκαία ποσότητα των 5.000 μονάδων της βιταμίνης Α πρέπει καθημερινά να καταναλώνει 9 κιλά από το περίφημο αυτό ρύζι!!! Το μόνο ενδιαφέρον των πολυεθνικών είναι να «φουσκώσουν» το πορτοφόλι τους και να κηδεμονεύσουν τον αγροτικό κόσμο. Γι’ αυτό και διατυμπανίζουν την ασφάλεια των «προϊόντων» τους, αλλά «ποιούν τη νήσσα» για το ενδεχόμενο σχηματισμού τοξικών ουσιών σ’ αυτά. Κάθε γενετικά τροποποιημένο τρόφιμο θα πρέπει να έχει πλήρη δικό του φάκελο τοξικότητας. Κάτι τέτοιο δεν το θέλουν με τίποτα οι πολυεθνικές, γιατί ξέρουν πως κάθε γενετική παρέμβαση μπορεί να δημιουργήσει απρόβλεπτες και μη ελεγχόμενες καταστάσεις. Περιορίζονται στη χωρίς έρευνα διαβεβαίωση της ασφάλειας των διαγονιδιακών προϊόντων ή το χειρότερο σε κατευθυνόμενα και πληρωμένα «ερευνητικά» αποτελέσματα.
