Ο μήνας του τρύγου θεωρείται ο Αύγουστος αλλά τα τρυγ-όνια έρχονται στην Κρήτη τον έβδομο μήνα, (septim-us/έβδομος) δηλαδή τον Σεπτέμβριο. Στο Νομό Χανίων θηρεύεται το τρυγόνι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Το τρυγόνι (Streptopelia turtur) είναι το μικρότερο σε μέγεθος και βάρος (27 cm & 150 gr) ευρωπαϊκό περιστέρι.
Αρχές Σεπτεμβρίου έρχεται στην Κρήτη καθώς πετάει από τους θερινούς τόπους αναπαραγωγής του προς την Αφρική. Στα Χανιά, ερχόμενα τα τρυγόνια από τον βορρά, φθάνουν πρωί στο Ακρωτήρι, γύρω στις 9 με 11, βρίσκονται στους πρόποδες της Μαλάξας για να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την νότια Κρήτη και κατόπιν προς την Αφρική.
Την άνοιξη πάλι, στα μέσα Απριλίου, έρχονται με τις φουσκοδεντριές από την Αφρική κατευθυνόμενα προς την Ευρώπη όπου ζευγαρώνουν. Πολλοί ποιητές ύμνησαν τα τρυγόνια ή τουρτούρες, τα οποία επιστημονικά φέρουν το όνομα στρεπτοπηλία η κοινή. Στο βασίλειο των πτηνών πολύ λίγες ερωτικές φωνές είναι πιο τρυφερές από την φωνή των αρσενικών τρυγονιών, όταν κάνουν τις σερενάτες στα ταίρια τους! Και δεν είναι καθόλου περίεργο ότι το είδος διαλέχθηκε για το πειστικότερο σύμβολο της αμοιβαίας συζυγικής στοργής και πίστης!
Συγγενικό είδος του τρυγονιού είναι η δεκαοκτούρα που ονομάζεται επιστημονικά Στρεπτοπηλία η γελαστή (Streptopelia decaοcto) κι έχει πολύ διαφορετική γεωγραφική κατανομή, η οποία μπερδεύει τους πτηνολόγους.
Πρόκειται για ενδημικό είδος, το οποίο πριν από τον 18ο αιώνα ζούσε στην Ασία και ποτέ ως τότε δεν είχε περάσει δυτικά από την Κωνσταντινούπολη. Ανάμεσα στα έτη 1700-1900, η κατανομή της μεγάλωσε, εξαπλώθηκε σ’ ορισμένες περιοχές των Βαλκανίων (και στην Β.Α. Ελλάδα) και πριν το 1930 είχε περάσει στη “Γιουγκοσλαβία”. Από τότε ακολούθησε πραγματική εισβολή από δεκαοκτούρες στην Ευρώπη, κατά τα τελευταία δε 90 χρόνια έφθασαν σιγά – σιγά στη Β. Ιταλία, στην Ουγγαρία, στην Τσεχία και Σλοβακία, στην Αυστρία, στη Γερμανία, στη Δανία, Ολλανδία, στη Γαλλία και στην Αγγλία. Στην Κρήτη έφθασαν πριν 23 περίπου χρόνια αν και μερικοί θεωρούν ότι ο άνθρωπος τη μετέφερε εδώ. Είναι ιερό πουλί για τους μουσουλμάνους. Εχει μήκος 28 cm και βάρος 200 gr. (Κατά την Επανάσταση του 1821 τη δεκαοκτούρα την αφάνισαν οι Έλληνες της Πάνω Ελλάδος, Κένικ).
Η Φάσα (Columba palumbus), θηρεύσιμο είδος, είναι το μεγαλύτερο είδος περιστεριού της Ευρώπης με μήκος 41 cm και βάρος 500 gr. Λευκαύχην είναι η επιστημονική της ονομασία και πρόκειται για ένα πανέμορφο ενδημικό είδος το οποίο στο Νομό Χανίων απαντάται μόνο στις βουνίσιες περιοχές. Στην Ευρώπη, απαντάται σε μερικά κράτη και μέσα στις πόλεις, αλλά όχι σε άδενδρες περιοχές. Φωλιάζει σε φράκτες, παλιές φωλιές, δένδρα κ.λπ., σε αντίθεση με το τρυγόνι και την δεκαοκτούρα που κυρίως φωλιάζουν σε θάμνους, λόχμες, οπωρώνες κ.λπ.
Τον χειμώνα, πετάει συχνά σε μεγάλα κοπάδια. Είναι και αποδημητικό πτηνό στην κυρίως Ελλάδα.
Η γνωστή στην Ελλάδα με τ’ όνομα περιστερά η οινάς ή μεταναστευτικό περιστέρι (Columba oenas) ή Φασοπερίστερο, προτιμά τις άκρες των δασών και τους ανοικτούς τόπους, στους οποίους όμως υπάρχουν αραιά δένδρα και φωλιάζει σε κούφιους κορμούς ή σε σχισμές βράχων. Έχει μήκος 33 cm και βάρος 300 gr. Τον Σεπτέμβριο έρχεται από τα βόρεια στα Χανιά για να πετάξει στους τόπους διαχείμασης στην Αφρική. Ολο και σπανίζουν οι επισκέπτες τέτοιου είδους στα Χανιά.
Εύκολα συγχέεται με το κατοικίδιο περιστέρι, το οποίο κατάγεται από το αγριοπερίστερο (Columba livia), επιτρέπεται η θήρευσή του, 32 cm/330 gr. Τα αγριοπερίστερα αγαπούν να φωλιάζουν στα βράχια και στις σπηλιές.
Βιότοπός τους είναι οι βραχώδεις απότομες ακτές της θάλασσας και τα γειτονικά χωράφια. Στην στεριά οι απότομοι βράχοι των μεσογείων. Γι’ αυτό τα κατοικίδια περιστέρια φωλιάζουν σε κτήρια. Είναι το ένστικτο που εκλαμβάνει το κτήριο ως βράχο!
Στην Ευρώπη, συνοψίζοντας, υπάρχουν πέντε είδη περιστεροειδών εκ των οποίων δύο είναι αποδημητικά (τρυγόνι, μεταναστευτικό περιστέρι) και τρία επιδημητικά (αγριοπερίστερο, φάσα, δεκαοκτούρα). Στις 5 Σεπτεμβρίου 1983, ημέρα Τρίτη, είχε βρέξει τα ξημερώματα καταρρακτωδώς, είχε βορριά, με αποτέλεσμα να καθηλωθούν τα τρυγόνια και να γίνεται πόλεμος από τις τουφεκιές στο Ακρωτήρι Χανίων!
