Από τη Γαύδο έως την Κυδωνία και από την Απτέρα ως το Κοινό των Ορείων, η ανθρώπινη παρουσία σε κάθε σημείο της Δυτικής Κρήτης είναι αδιάλειπτη από τους προϊστορικούς χρόνους και μέχρι τις μέρες μας.
Την πορεία και εξέλιξή της μέσα στον χώρο και τον χρόνο καταγράφει συστηματικά η Αρχαιολογική Υπηρεσία Χανίων και πρόκειται να παρουσιάσει στο κοινό μέσα σε ένα νέο μουσειολογικό πλαίσιο όταν ανοίξει τις πύλες του το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο στη Χαλέπα.
Με αφορμή την πρόσφατη ομιλία της δρ Ελένης Παπαδοπούλου, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων στον “Χρυσόστομο” πριν από μερικές μέρες, οι “διαδρομές” πραγματοποιούν μια “εικονική” περιήγηση στις εγκαταστάσεις του νέου μουσείου που καλύπτει περίπου 6.000 τ.μ. και πρόκειται να ανοίξει για το κοινό σε όλη του την έκταση τον Ιούνιο του 2021.
Και αν όλοι οι Χανιώτες ανυπομονούν να το επισκεφθούν -κάποιοι μάλιστα δυσανασχετούν- καθώς ο χρόνος περνά και το Μουσείο παραμένει κλειστό για το κοινό, στα εργαστήρια του Μουσείου ήδη από το 2018, έντεκα συντηρητές και συντηρήτριες φέρνουν στο φως και ετοιμάζουν τα εκθέματα που πρόκειται να παρουσιαστούν στη μόνιμη έκθεση του νέου μουσείου.
Παράλληλα, προχωράνε οι διαδικασίες για την αίθουσα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων,
η οποία βρίσκεται στο ψηλότερο επίπεδο του Μουσείου και πρόκειται να εξοπλιστεί με νέα μέσα και τεχνολογίες αλλά και με συμβατικό εξοπλισμό, προκειμένου να υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα, που θα παρέχουν ένα ευρύ φάσμα μαθησιακών εμπειριών για διαφορετικές κατηγορίες κοινού.
Ο χώρος αυτός έχει μια ιδιαίτερη αξία για τους ανθρώπους του μουσείου, καθώς, όπως επισημαίνει η κα Παπαδοπούλου, «ξεκινούμε από τη βάση ότι το πολιτισμικό περιβάλλον δεν κληρονομείται αυτομάτως, αλλά μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά μέσα από τη διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης.
Με αυτό τον τρόπο, θεωρούμε ότι διασφαλίζεται η πολιτισμική συνέχεια μιας κοινωνίας και επιτυγχάνεται η προοπτική της εξέλιξής της».
Ακριβώς απέναντι από την αίθουσα εκπαιδευτικών προγραμμάτων, χωροθετείται το αμφιθέατρο σχεδιασμένο για 115 θέσεις, τρεις εκ των οποίων για άτομα με κινητικά προβλήματα.
Στο βορειότερο τμήμα του κτηρίου, με πανοραμική θέα προς τη θάλασσα και την πόλη τοποθετείται το αναψυκτήριο, ενώ στο ισόγειο θα διαμορφωθεί ο χώρος των εισιτηρίων, το πωλητήριο, η ιματιοθήκη, τα γραφεία του μουσείου και βέβαια οι εκθεσιακές αίθουσες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αίθουσα 200 τ.μ. έχει δημιουργηθεί για να φιλοξενεί τις περιοδικές εκθέσεις του μουσείου.
Πορεία μέσα στον χρόνο και τον χώρο
Οπως επισημαίνει η κα Παπαδοπούλου, ο χαρακτήρας της μόνιμης έκθεσης του νέου Μουσείου στοιχειοθετείται βάσει της πλούσιας αρχαιολογικής παράδοσης της περιφερειακής ενότητας Χανίων, αλλά και του γεωμορφολογικού περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο αυτή διαμορφώθηκε. Η αφήγηση θα παρακολουθεί την μακρά πορεία στον χρόνο, που διαπερνά τους προϊστορικούς οικισμούς και τις ιστορικές πόλεις της περιφερειακής ενότητας Χανίων, αναδεικνύοντας την κοινωνική και διοικητική οργάνωση, τη θρησκεία, την ψυχαγωγία, τον πόλεμο και το εμπόριο.
Παράλληλα όμως, θα εισχωρεί και στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της, αποτυπώνοντας τις ασχολίες τους, τις κατοικίες, τα έπιπλα, τα χρηστικά σκεύη, τα είδη καλλωπισμού, για να φθάσει ως τα ταφικά έθιμα και τη στάση των ανθρώπων απέναντι στο θάνατο. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι επιλέχθηκε, εκτός των εποπτικών και ψηφιακών μέσων, η δημιουργία συγκεκριμένων αναπαραστάσεων, που αποδίδουν σημαντικές όψεις του βίου κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους.
Θεματικοί άξονες
Η έκθεση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων διαρθρώνεται συνολικά σε πέντε θεματικούς άξονες. Ο πρώτος αναφέρεται στη γνωριμία του επισκέπτη με την ιστορία του Μουσείου και ο δεύτερος εισάγει τον επισκέπτη στη νέα έκθεση. Και οι δύο αυτοί θεματικοί άξονες μέσα από εποπτικό υλικό, φωτογραφίες, ψηφιοποιημένα αρχεία και αρχαιολογικά ευρήματα- αναλύονται σε μικρότερες θεματικές ενότητες που εξετάζουν την ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων και της αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή των Χανίων, την ιστορία των ανασκαφών και τη θέση της Κρήτης στο ευρύτερο μεσογειακό περιβάλλον.
Ακολουθούν οι δύο μεγάλοι, χρονικά διακριτοί θεματικοί άξονες, η Προϊστορική και η Ιστορική περίοδος, που συγκροτούνται από μικρότερες χωροχρονικές και θεματικές ενότητες, μέσα από τις οποίες παρουσιάζονται οι πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στην περιοχή των Χανίων από την προϊστορική περίοδο έως και τα όψιμα ρωμαϊκά χρόνια. Η αφήγηση υλοποιείται μέσα από την έκθεση αντιπροσωπευτικών αντικειμένων από ποικίλες αρχαίες θέσεις με το ανάλογο συνοδευτικό εποπτικό υλικό, αλλά και τη χρήση ψηφιακών μέσων, ενώ τα αρχαία ευρήματα πλαισιώνονται από αναπαραστάσεις και κατασκευές, που διαρθρώνουν τον εκθεσιακό χώρο. Ο πέμπτος θεματικός άξονας αφορά τη συλλογή Κωνσταντίνου, Μαρίκας και Κυριάκου Μητσοτάκη και τις Ιδιωτικές συλλογές – δωρεές που έχουν δοθεί στο Μουσείο.
Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι το αρχαιολογικό σύνολο που εκτίθεται σήμερα στο υφιστάμενο Αρχαιολογικό Μουσείο περιλαμβάνει 2400 αντικείμενα, σε έκταση περίπου 850 τ.μ. Το υλικό που θα εκτεθεί στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων θα περιλαμβάνει περίπου 3500 αρχαία αντικείμενα, 1000 δηλαδή παραπάνω, τα οποία θα βγουν για πρώτη φορά από τις αποθήκες της Εφορείας.
Οι προθήκες
Η πρώτη προθήκη που θα συναντά ο επισκέπτης είναι αφιερωμένη στις απαρχές της ανθρώπινης παρουσίας στο δυτικό άκρο της Κρήτης, με εκθέματα που προέρχονται από τη Γαύδο, όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα εντοπίζεται ήδη από την Παλαιολιθική περίοδο.
Στη συνέχεια θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει ευρήματα από την τελευταία φάση κατοίκησης των σπηλαίων, ενώ τα ίχνη των προανακτορικών εγκαταστάσεων που έχουν εντοπιστεί στον λόφο Καστέλλι των Χανίων αλλά και σε διάφορες θέσεις της περιφέρειας Χανίων αποκαλύπτονται στην τρίτη προθήκη.
Τα πήλινα αγγεία του τοπικού εργαστηρίου διακρίνονται για την προσεγμένη κατασκευή τους, ενώ οι εισαγωγές και οι απομιμήσεις αντικειμένων τονίζουν τη σχέση του οικισμού με την Κνωσό, την Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες ή ακόμη μακρύτερα.
Προχωρώντας, ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τον Μινωικό Ανακτορικό πολιτισμό στο δυτικό άκρο της Κρήτης, με επίκεντρο τα ευρήματα των Χανίων. Εκτίθεται μεγάλος αριθμός πολυτελών και χρηστικών σκευών, καθώς το εμπόριο ποικίλων προϊόντων γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη. Το ελαιόλαδο και τα αρωματικά έλαια πρωτοστατούν, αποτελώντας το μονοπώλιο των Μινωιτών, αλλά και σημαντική πηγή πλούτου. Στην πέμπτη προθήκη αναδεικνύεται η θέση της Κυδωνίας ως διοικητικό και καλλιτεχνικό κέντρο της μινωικής Κρήτης στη σφαίρα επιρροής των Μυκηναίων.
Ιδιαίτερη θέση στην έκθεση λαμβάνει “Το Σφράγισμα του Ηγεμόνα” του 1450 π.χ., μία μοναδική παράσταση στη μινωική τέχνη όπου εικονίζεται ένα τοπίο ταυτόσημο με το λόφο του Καστελλιού, όπου βρέθηκε. Οι πληροφορίες που αντλούμε από την εικονογραφία του σπάνιου αυτού ευρήματος είναι πολύτιμες όχι μόνο για την ανακτορική αρχιτεκτονική της περιόδου, αλλά και για τον θεοκρατικό χαρακτήρα της διοίκησης. Μαζί με μεγάλο αριθμό πήλινων σφραγισμάτων και δισκίων μαρτυρούν τη λειτουργία ενός εξελιγμένου συστήματος διοικητικής οργάνωσης.
Οι επόμενες προθήκες εστιάζουν σε διάφορες πτυχές του μινωικού πολιτισμού στις πόλεις της δυτικής Κρήτης, όπως η θρησκεία, ο καθημερινός βίος, η γραφή, η διοίκηση και ο κόσμος των νεκρών.
Το πέρασμα από την προϊστορία στα ιστορικά χρόνια υλοποιείται με “Την αυγή των ιστορικών χρόνων” που εστιάζει στα ελάχιστα υλικά κατάλοιπα της πρώιμης εποχής του Σιδήρου ενώ οι επόμενες δύο προθήκες επικεντρώνονται στις δύο σημαντικότερες πόλεις της περιοχής των Χανίων: Την Κυδωνία και την Απτέρα. Ακολουθεί το «Κοινό των Ορείων» Υρτακίνα, Λισός, Έλυρος, Τάρρα, Ποικιλασός, οι μικρότερες, οι Περιφερειακές πόλεις (Κεραία (Μεσκλά), Πέργαμον (Βρύσες), Υδραμία (Γεωργιούπολη), Κάντανος (ή Καντανία), Φοίνιξ (Λουτρό), Ανώπολις, Αραδήν (Αράδαινα), Καύδος (Γαύδος), Ρόκκα, Ιναχώριον, Πέλκη (Φουρνάκια, Κοντοκυνήγι) των Χανίων.
Το ζήτημα των εσωτερικών σχέσεων των πόλεων του νησιού, που διαχρονικά χαρακτηρίζονταν από έντονες διενέξεις αναπτύσσεται στις προθήκες 16 και 17 ενώ οι δύο επόμενες είναι αφιερωμένες Κρητική και την Ελληνική – Ρωμαϊκή νομισματοκοπία.
Η αφήγηση των ιστορικών χρόνων του τόπου συνεχίζεται στην Β Αίθουσα, όπου ο επισκέπτης θα “μυηθεί” στις τρεις μεγάλες ενότητες της αίθουσας δηλαδή στον ιδιωτικό βίο, τη λατρεία και τις ταφικές πρακτικές των κατοίκων της περιοχής κατά τους ιστορικούς χρόνους.
Ο συνολικός αριθμός των προθηκών της μόνιμης έκθεσης φτάνει τις 27.
Στον μεσώροφο της Β’ αίθουσας εκτίθεται η Ιδιωτική Συλλογή Μητσοτάκη, με αντικείμενα που κατά κύριο λόγο προέρχονται από την Κρήτη, ενώ η συλλογή των μινωικών σφραγιδόλιθων που περιλαμβάνει θεωρείται από τις καλύτερες του είδους.
Η υπόλοιπη συλλογή περιλαμβάνει πολλά χρυσά κοσμήματα, όπλα, αγγεία, ειδώλια και μικροαντικείμενα που χρονολογούνται από την 4η π.Χ. χιλιετία μέχρι τον 3ο αιώνα μ.Χ.
Οι αναπαραστάσεις
Οι αφηγήσεις που συνοδεύουν τον επισκέπτη κατά την περιήγησή του στο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων συνοδεύονται από εποπτικά και ψηφιακά μέσα, προβολές κ.ά. που εξηγούν και ενισχύουν την εμπειρία του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ωστόσο, έχουν και οι αναπαραστάσεις που στόχο έχουν να αποδώσουν συγκεκριμένες όψεις και γεγονότα τόσο κατα τους προϊστορικούς όσο και κατά τους ιστορικούς χρόνους.
Για παράδειγμα, με την αναπαράσταση ενός μινωικού αδύτου του 16ου αι. π.Χ. που διατηρείται στο υπόγειο οικίας στη Σπλάντζια Χανίων οργανώνεται η ενότητα της θρησκείας.
Πρόκειται για πιστή ανακατασκευή, σε “βυθισμένο” χώρο από σύγχρονα υλικά, πάνω στα οποία θα αναρτηθούν τα αυθεντικά τμήματα των μινωικών τοιχογραφιών που διασώθηκαν και συντηρήθηκαν.
Επίσης, η καθημερινή ζωή σε μια ρωμαϊκή οικία αναπτύσσεται με επίκεντρο την αναπαράσταση του Φιλάργυρου.
Πρόκειται για τον τρομακτικό σεισμό της 21ης Ιουλίου του 365 μ.Χ. που κατέστρεψε πολλές κρητικές πόλεις.
Εδώ ξεδιπλώνεται η “μικρή ιστορία” του φιλάργυρου που έχασε τη ζωή του την ώρα του σεισμού, προσπαθώντας να σώσει τις οικονομίες του, ένα σύνολο νομισμάτων, από το υπόγειο που είχε αποθησαυρίσει μέσα σε μικρό πήλινο σκεύος.
Ο Πολιτισμός ως όχημα ανάπτυξης
Με βάση όλα τα παραπάνω, μπορεί κανείς εύκολα να συμπεράνει πως όταν θα ανοίξει τις πύλες του το νέο μουσείο θα δημιουργηθεί μία νέα εστία πολιτισμού για την πόλη μας, η οποία θα αφηγηθεί με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία της Δυτικής Κρήτης και θα αναδείξει τη σπουδαιότητά της.
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα πόλεων στο εξωτερικό, όπου η δημιουργία ενός μουσείου μπόρεσε να αλλάξει τη “θέση” μιας πόλης στον χάρτη, αλλάζοντας την αντίληψη όχι μόνο των ξένων προς αυτήν αλλά και των ίδιων των κατοίκων της.
Τρανταχτό παράδειγμα είναι το Μπιλμπάο στην Χώρα των Βάσκων (Ισπανία) που γνώρισε μία τελείως διαφορετική ανάπτυξη μετά τη δημιουργία του Μουσείου μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης Γκούγκενχαϊμ, το οποίο βοήθησε την πόλη να βγει από την παρακμή με όχημα την πολιτιστική ανάπτυξη.
Αντίστοιχο ρόλο επιτέλεσε και το MUCEM, στη Μασσαλία (Γαλλία), ένα μουσείο αφιερωμένο στην ιστορία των λαών της Μεσογείου, το οποίο μέσα σε λίγα χρόνια λειτουργίας κατόρθωσε να ανατρέψει από μέσα προς τα έξω τα στερεότυπα της βιομηχανικής κουλτούρας και του κακόφημου λιμανιού, προτάσσοντας τον πολιτισμό και συμβάλοντας στην ανάπλαση του παραλιακού μετώπου, κάνοντάς το προσβάσιμο σε όλους.
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τα Χανιά έχουν την ανάγκη κάποιας “σωτηρίας” μέσα από τη δημιουργία ενός μουσείου, ούτε ότι υστερούν στον τομέα αυτό. Ίσα, ίσα και αναλογικά με τον πληθυσμό τους, έχουν πολλά και πολύ αξιόλογα μουσεία, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά.
Ωστόσο, όσο ανεβαίνει ο πήχης -σε κάθε τομέα- τόσο βελτιώνονται οι προοπτικές. Και σε μια πόλη που θεωρεί εαυτόν κορωνίδα του τουρισμού της χώρας μας, όσο ανεβαίνει ο πήχης του πολιτισμού τόσο θα ανεβαίνει και θα εκτιμάται η αξία της, όχι μόνο από τους ξένους επισκέπτες αλλά και από εμάς τους ίδιους.
Και μάλιστα, όχι μόνο γι’ αυτά που κληρονομήσαμε από το πολυτάραχο παρελθόν μας αλλά κυρίως για την παρακαταθήκη που εμείς θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές.
Το νεο Αρχαιολογικο Μουσειο Χανιων θα επρεπε να ειχε ανοιξει χθες….καπου καποιος εγραψε οτι θα ανοιξει σε δυο χρονια.Μ αυτους που μας κυβερνησανε αλλα και μας κυβερνανε τα εγκαινια μαζι με τον νεο ΒΟΑΚ.
Με το επίσημο ανοιγμα της πύλης του νεου Αρχαιολογικου Μουσειου Χανιων προς το κοινό καλό θα ήταν να προχωρήσει η Δημοτικη Αρχη κ σεγώ παρεμβάσεις στη περιοχη της Χαλεπας με την διαπλατυνση πεζοδρομιων πιο έντονο φωτισμό σημανση ανάδειξη μνημειων ευρυτερα της περιοχης της Χαλεπας….πχ το ετερο Μουσειο της περιοχης το Μουσείο-οικεια του Ελ.Βενιζέλου τα κτίρια των Προξενειων των Μεγάλων Δυναμεων τον ρωσικό ναό της Αγίας Μαγδαληνης το Καθολικο Μοναστηρι της Γεννήσεως της Θεοτόκου την Γαλλικη Σχολη του καθολικου ταγματος του Σαν Ζοζεφ τα Ταμπακαρια η οικεια του Κων.Μητσοτακη ο Πυργος των Ουζουνιδων ο ναος της Ευαγγελιστριας η οικεια του ηρωα Σπ.Καγιαλε το Παλάτι του Υπατου Αρμοστη Κρητης το 9ο Δημοτικο Σχολειο του 1926 η οικεια Σβαρτσς η οικεία Καλουτση το ναο κ το λιμανακι της Αγιας Κυριακης σε συνδυασμό με τον ναο του Προφητη Ηλία κ τους ταφους των Βενιζελων στο Σοδυ……όπως θα μπορούσε να προχωρησει κ στις πεζοδρομησεις των οδων Σκρα Δαγκλη Μαχητων δρόμους που βρισκονται στα δύο πιο σημαντικα Μουσεια της πολης των Χανίων!!!!!!!!!!!Οψομεθα!!!!!!!!!!