Για χιλιετίες ξυπνούσαµε ακολουθώντας τους βιολογικούς µας ρυθµούς και τους φυσικούς ρυθµούς του 24ώρου. Οµοιόσταση και κιρκάδιοι ρυθµοί υπαγόρευαν τον κύκλο ύπνος – αφύπνιση – ύπνος.
Η οµοιόσταση αφορά την τάση µας για ύπνο, που αυξάνεται όσο περισσότερο είµαστε ξύπνιοι κι αρχίζει να µειώνεται µόλις κοιµηθούµε. Οι κιρκάδιοι ρυθµοί, ελέγχουν την εγρήγορση µας, επηρεαζόµενοι από το φως της ηµέρας και το σκοτάδι. Σήµερα ξυπνητήρια όλων των ειδών, έξυπνα κινητά και υπηρεσίες αφύπνισης αντικατέστησαν τις φυσιολογικές µας λειτουργίες. Το αποτέλεσµα είναι να πεταγόµαστε σαν ελατήρια κάθε πρωί.
Στο σηµείωµα παρουσιάζω µια σειρά µεθόδων που χρησιµοποίησε ο άνθρωπος διαχρονικά για να νικήσει την τάση πολλών για περισσότερο ύπνο.
Οι Ινδιάνοι
Ινδιάνοι πολεµιστές της Β. Αµερικής γνώριζαν πόσο σηµαντικό ήταν να µην τους πιάσουν στον ύπνο. Είχαν αναπτύξει µια µέθοδο που τους βοηθούσε να ορίσουν τι ώρα θα ξυπνήσουν µόνοι τους. Προσδιόριζαν το ξύπνηµα τους ρυθµίζοντας την ποσότητα του νερού που έπιναν πριν αποκοιµηθούν. Πολύ νερό σήµαινε ξύπνηµα αχάραγα κ.ο.κ.
Σήµερα οι κιρκάδιοι µας ρυθµοί διαταράσσονται από φώτα, σειρήνες και οθόνες, έτσι η ουροδόχος µας κύστη ίσως να µην είναι αξιόπιστη για ξυπνητήρι.
Η κλεψύδρα του Πλάτωνα
Ο Πλάτων (4ος αιώνας) είχε µεγάλο πρόβληµα, όχι µε το εαυτό του που ήταν πειθαρχηµένος, αλλά µε τους µαθητές της Σχολής του.
∆εν ξυπνούσαν έγκαιρα και έχαναν τα πρωινά µαθήµατα. Οι νουθεσίες του δεν έπιαναν τόπο. Αντιµετώπισε το πρόβληµα δηµιουργώντας µια έξυπνη υγρή κλεψύδρα – ξυπνητήρι. Το σφύριγµα της ήταν τόσο διαπεραστικό που διασφάλιζε ότι οι οικότροφοι µαθητές του θα ήταν παρόντες στις πρωινές διαλέξεις του.
Οι ρόπτρες
Ένα καλοπληρωµένο επάγγελµα στις βιοµηχανικές πόλεις της Βόρειας Αγγλίας ήταν των αφυπνιστών. Αυτοί πληρωνόταν από τους εργάτες των εργοστασίων για να τους ξυπνούν έγκαιρα, γιατί διαφορετικά έχαναν το µεροκάµατο κι ίσως την δουλειά τους. Οι αφυπνιστές ή ρόπτρες χτυπούσαν µε τεράστια ξύλα τα παράθυρα των πελατών τους υπερβολικά δυνατά. Το ρόπτρο ήταν µια µεταλλική κατασκευή ιδιαίτερα περίτεχνη στην εξώπορτα του σπιτιού πριν την ανακάλυψη του κουδουνιού. Σήµερα, σώζονται ελάχιστα ρόπτρα σε µερικές παλιές µονοκατοικίες στα Χανιά. Το επάγγελµα των ρόπτρων επιβίωσε σε ορισµένες βιοµηχανικές περιοχές της Αγγλίας µέχρι το 1970.
Στον Άθω
Μοναχοί και επισκέπτες ξυπνούν κάθε µέρα γύρω στις 4 το πρωί για την πρωινή λειτουργία. Αν είσαι άτυχος και ο ξενώνας που σε φιλοξενούν είναι δίπλα στο καµπαναριό (Μονή Κουτλουµουσίου) τότε µπορεί να πας από καρδιά. Αν µετά από λίγο, δεν δώσεις το ‘‘παρών’’ στην εκκλησία έρχεται µοναχός-αφυπνιστής και σου το θυµίζει.
Αυτοπειθαρχία, υποβολή
και προοπτική µνήµη
Μερικές 100δες Χανιώτες είχαν µαθητεύσει στη ‘‘Μέθοδο Silva για τον έλεγχο του Νου’’ τις 10ετίες 1990 και 2000. Ανάµεσα στα άλλα, είχαµε µάθει να προγραµµατίζουµε την έγερσή µας χωρίς ξυπνητήρι.
Η τεχνική ήταν απλή. Πριν κοιµηθούµε πίναµε µισό ποτήρι νερό λέγοντας «Θέλω να ξυπνήσω στις 6.00». Κι αυτό γινόταν. Το πρωί πίναµε το υπόλοιπο νερό καληµερίζοντάς τον εαυτό µας. Μετά από µερικές µέρες η αφύπνιση µας την επιθυµητή ώρα γινόταν αυτόµατα. Το καθήκον της αφύπνισης το αναλάµβανε η προοπτική µας µνήµη.
Σταθερό ωράριο
Μια τακτική που διευκολύνει το έγκαιρο ξύπνηµα είναι η σταθερή ώρα που πάµε για ύπνο. Όµως τι γίνεται τα Σαββατοκύριακα του σχολικού έτους; Ίσως είναι δελεαστικό να αφήνετε τα παιδιά σας να κοιµούνται περισσότερο το Σαββατοκύριακο. ∆ύο µέρες όµως είναι ικανές να αποσυντονίσει το πρόγραµµά τους και το βιολογικό τους ρολόι για τις επόµενες ηµέρες. Στόχος είναι τα παιδιά να κοιµούνται και να ξυπνάνε τις ίδιες ώρες, όσο είναι δυνατόν. Τα ξενύχτια ας προγραµµατίζονται όταν την επόµενη ηµέρα δεν έχει σχολείο ή άλλο απαιτητικό πρόγραµµα.
Οι άριστοι των Χανίων
Σε µεγάλη έρευνα που έκανα σε Χανιώτες µαθητές διαπίστωσα ότι οι άριστοί µας κοιµούνται περισσότερο από τους υπόλοιπους µαθητές. Και το σπουδαιότερο είναι ότι δεν χρειάζονται ξυπνητήρι, αφού έχουν κοιµηθεί 8-9 ώρες. Η συµβουλή µου ήταν να έχουν απόλυτο σκοτάδι στο δωµάτιο τους. Πρόσφατη έρευνα επιβεβαίωσε τη χρησιµότητα του σκοταδιού για ένα διαφορετικό λόγο. Το απόλυτο σκοτάδι στην κρεβατοκάµαρα µας, αποτρέπει ή καθυστερεί την εµφάνιση της νόσου Alzheimer’s!
Συµπερασµατικά
Σήµερα αστικοποίηση σηµαίνει ότι δεν ξυπνάµε από κοκόρια, σφυρίχτρες εργοστασίων, ή πληρωµένους ρόπτρες.
Το οµαλό ξύπνηµα χωρίς τεχνητά µέσα είναι ευπρόσδεκτο, αφού καθορίζει την πρωινή µας διάθεση.
Τα ελάχιστα λεπτά µετά ένα οµαλό πρωινό ξύπνηµα γεννούν ιδέες για τον ιδανικό προγραµµατισµό της ηµέρας σας.
Τέλος, τα άτοµα που ξυπνάνε σταδιακά πλεονεκτούν, επειδή θυµούνται τα όνειρα της χρυσαυγής. Κάποια είναι χρήσιµα, αρκεί να τα ερµηνεύουν σωστά!
*Ο Κυρ. Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη ∆ιά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία ‘In the search of mythical Talos’, ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυµάµαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσµατικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
