Η διαθεσιμότητα πόσιμου νερού καλής ποιότητας
αντανακλά το πολιτισμικό επίπεδο κάθε χώρας
Γεώργιος Αλιβιζάτος (1889-1976), Καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ.
Το εκτιμώμενο υδρολογικό υδατικό ισοζύγιο της Κρήτης για τρεις υδρολογικές συνθήκες, δηλαδή ένα κανονικό έτος με περίοδο επιστροφής ίση ή μεγαλύτερη από 50%, ένα υγρό έτος με περίοδο επιστροφής ίση ή μεγαλύτερη από 10% και ένα ξηρό έτος με περίοδο επιστροφής ίση με/ή που υπερβαίνει το 90% φαίνεται στον Πίνακα 1.
Οι εκτιμήσεις προέκυψαν από την ανάλυση μιας χρονοσειράς 50 ετών και από μοντέλα επιφανείας μεγάλων λεκανών απορροής και μοντέλα υπόγειων υδροφορέων.
Η μέση ετήσια βροχόπτωση στην Κρήτη (967 mm) αντιστοιχεί περίπου σε 8060,91 hm3. Ωστόσο, λιγότερο από το 27,5% αυτού του νερού αποθηκεύεται στο έδαφος ή διηθείται σε βαθύτερους ορίζοντες. Αντίθετα, η ET και η απορροή στη θάλασσα αντιπροσωπεύουν το 57,5% και το 15,0% της βροχόπτωσης, αντίστοιχα. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα, το θεωρητικό συνολικό δυναμικό του νερού να υπολογίζεται σε 3425,85 hm3/έτος (Πίνακας 2), που αντιπροσωπεύει το 42,5% των βροχοπτώσεων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πιθανή συμβολή των μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Τα επιφανειακά υδατικά σώματα στην Κρήτη περιλαμβάνουν 128 ποτάμια, 1 λίμνη και 29 μεταβατικά και παράκτια συστήματα, 19 φράγματα και περισσότερες από 20 λιμνοδεξαμενές κατανεμημένα σε όλη την νήσο. Τα περισσότερα από τα φράγματα έχουν κατασκευαστεί μετά το 1990, θεωρούνται κοστοβόρα και χρονοβόρα και έχουν συνολικό όγκο 280 hm3. Τα φράγματα μεγάλης κλίμακας (π.x. το φράγμα Αποσελέμη στο Ηράκλειο, το φράγμα Βαλσαμιώτη στα Χανιά και των Ποταμών στο Ρέθυμνο) έχουν σχεδιαστεί για να καλύπτουν υπάρχουσες ανάγκες, ενώ άλλα που προγραμματίζονται να γίνουν, έχουν σχεδιαστεί για να καλύψουν και μελλοντικές ανάγκες σε νερό, όπως τα φράγματα Ρουματιανού και Δεριανού στα Χανιά και το φράγμα Πλακιώτισσας στο Ηράκλειο. Τα επιφανειακά υδατικά συστήματα της Κρήτης αξιολογούνται στο τελευταίο σχέδιο διαχείρισης υδάτων ΛΑΠ, που εστιάζει κυρίως στις επιπτώσεις, που προκαλούνται από ανθρωπογενή δραστηριότητα και στη συμβατότητα με τα κριτήρια της Οδηγίας ΕΕ 2000/60. Τα περισσότερα από τα επιφανειακά υδατικά συστήματα ταξινομούνται στην κατηγορία «δεν βρίσκεται σε κίνδυνο» (40%) ή «πιθανώς δεν κινδυνεύει» (56%).
Οι χρησιμοποιούμενοι σήμερα υδατικοί πόροι ανέρχονται σε 611 hm3, δηλαδή 17,83% του θεωρητικού διαθέσιμου δυναμικού. Από αυτούς εκτιμάται ότι χρησιμοποιούνται 478 hm3 για άρδευση, 128 hm3 για οικιακή χρήση, 4 hm3 για την κτηνοτροφία και 1 hm3 για άλλες χρήσεις.
Στην Κρήτη έχουν κατασκευασθεί και λειτουργούν 40 Μονάδες Επεξεργασίας Αστικών Υγρών Αποβλήτων (ΜΕΥΑ) μεγαλύτερες των 2000 ισοδυνάμων κατοίκων (ι. κ.) και 70 μικρότερες των 2000 ι. κ. Η ΜΕΥΑ του Ηρακλείου, η μεγαλύτερη στην Κρήτη, φαίνεται στην Εικόνα 1. Υπολείπονται να κατασκευασθούν 600 μικρά έργα (< 2000 ι. κ.). Εκτιμάται ότι από τις ΜΕΥΑ, που λειτουργούν σήμερα, παράγονται συνολικά 54 εκατ. m3 επεξεργασμένων εκροών κατ’ έτος, από τις οποίες χρησιμοποιείται μόλις το 9%, που ισοδυναμεί με το 1% περίπου του χρησιμοποιούμενου αρδευτικού νερού ετησίως (Tzanakakis et al., 2020).
Αντίθετα, άλλες χώρες, όπως η Κύπρος με 108 φράγματα, θεωρείται δεύτερη χώρα παγκοσμίως (μετά το Ισραήλ που θεωρείται πρώτη) στην επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων εκροών υγρών αποβλήτων κυρίως για άρδευση. Για την επαναχρησιμοποίηση των εκροών, που παράγονται τους χειμερινούς μήνες, γίνεται αποθήκευσή τους σε επιφανειακούς και υπόγειους ταμιευτήρες, κατά το πρότυπο άλλων αναπτυγμένων χωρών. Στις περιπτώσεις που πρόκειται για παράκτιους υπόγειους υδροφορείς (ταμιευτήρες) γίνεται ταυτόχρονα και προστασία τους από υφαλμύρινση.
Συνεχίζεται.
Σημείωση: Η μονάδα hm3 = με εκατ. κυβικά μέτρα.
Βιβλιογραφία
Tzanakakis, V. A., Angelakis, A. N., Paranychianakis, N. V., Dialynas, Y. G., and Tchobanoglous, G. (2020). Challenges and Opportunities for Sustainable Management of Water Resources in the Island of Crete, Greece. Water 2020, 12(6), 1538; https://doi.org/10.3390/w12061538
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο και διακεκριμένο μέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού
