Πρόσφατα αποχαιρετήσαµε στο Χορδάκι Ακρωτηρίου έναν από τους πιο φρόνιµους «κουζουλαµένους µε την Κρήτη», τον Αντώνη Πλυµάκη. Είχαν προηγηθεί τρεις ακόµα ερωτευµένοι µε τη φύση και τον πολιτισµό του νησιού µας, ο Θεοχάρης ∆ετοράκης, ο Νίκος Ψιλάκης και ο Σταµάτης Αποστολάκης. Και για τον µεν υµνητή του ριζίτικου τραγουδιού είχαµε προφτάσει να τον ευχαριστήσουµε µε την έκδοση ενός τιµητικού γι’ αυτόν τόµου, µε τον τίτλο ‘‘Εγκώµιον Σταµάτη Αποστολάκη’’, όχι όµως και τους υπόλοιπους. Οπωσδήποτε και οι τρεις δεν στερήθηκαν τιµών, σε σηµείο που ο πιο πρόσφατα εκλιπών απ’ όλους να µας αντιτείνει όταν του ανακοινώσαµε την εκδήλωση που οργανώναµε γι’ αυτόν στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύµνης το 2017 ότι «το περίσσιο χαλά το ίσιο»!
Ίσως όµως η πιο ουσιαστική τίµησή του να ήταν η ονοµατοδότηση ενός σπηλαίου ως ‘‘Σπηλαίου Αντώνης Πλυµάκης’’, όπως το είχαµε πράξει παλιότερα για το Σπήλαιο Νοτική Τρύπα στη Νίθαυρη Αµαρίου, το οποίο πλέον αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως ‘‘Σπήλαιο Paul Faure’’. Μ’ αυτό το σκεπτικό κι εφόσον το εγκρίνει η οικογένειά του, η αρχαιολογική υπηρεσία και οι σπηλαιολογικοί σύλλογοι της Κρήτης προτείνω την ονοµατοδότηση του Σπηλαίου Νεροσπηλιά, που βρίσκεται πολύ κοντά στην τελευταία του κατοικία, σε «Σπήλαιο Αντώνη Πλυµάκη». Είµαι βέβαιος ότι αν ζούσε δεν θα πρόβαλλε αντιστάσεις. Άλλωστε αυτό ακριβώς το σπήλαιο προβλέπαµε να είναι το συνδεδεµένο µε το «Σπηλαιολογικό Μουσείο Κρήτης», το οποίο µοχθήσαµε να δηµιουργήσουµε στο Χορδάκι Ακρωτηρίου, προσπάθεια η οποία δεν είχε δυστυχώς συνέχεια. Σηµειώνω µόνο σήµερα εδώ ότι τη Νεροσπηλιά είχε εντοπίσει πρώτος ο ίδιος, είχε γράψει γι’ αυτήν στο βιβλίο του «Θησαυροί στο Ακρωτήρι Μελέχας Χανίων» και µας καθοδήγησε στο πώς θα την προσεγγίσουµε για να την εξερευνήσουµε. Μάλιστα πίστευε ότι η σταλαγµιτοποιηµένη στέρνα στο εσωτερικό της αποτελούσε µινωική δεξαµενή καθαρµών και ότι το ίδιο το σπήλαιο συγκροτούσε χώρο αρχαίας λατρείας.
Κλείνω τη την πρότασή µου µ’ ένα δικό του κείµενο, το πιο ευαίσθητο ίσως απ’ όλα, το οποίο σκόπευα να διαβάσω αντί επικηδείου στην προχτεσινή αποχαιρετιστήρια τελετή αλλά αποτράπηκα από το πλήθος των λόγων που εκφωνήθηκαν.
«Ένας παλιός κάτοικος του οικισµού της Σαµαριάς, διηγώντας µου όµορφες ιστορίες για το φαράγγι, αναφέρθηκε και στους ορειβάτες που το διασχίζαµε πριν την ανακήρυξή του σε Εθνικό ∆ρυµό… Όταν λοιπόν άκουγαν τις χαρούµενες φωνές των ορειβατών που πλησίαζαν στο χωριό της Σαµαριάς, έλεγαν µεταξύ τους: …έρχονται οι κουζουλοί. Και ετοίµαζαν τους δίσκους µε την τσικουδιά και τα άλλα. Μέσα σ’ αυτούς τους ‘κουζουλούς’ είχα την ευτυχία να συγκαταλέγοµαι κι εγώ και γι’ αυτό ευχαριστώ το Θεό. Γιατί πραγµατικά έζησα και ένιωσα οµορφάδες και χαρές που δεν ξεχνιούνται, που δεν µπορούν να συγκριθούν µε τίποτα πάνω στη γη… Το ασύγκριτο συναίσθηµα της φίλιωσης µε το βουνό… το περήφανο πέταγµα των αϊτών και το αγέρωχο αγνάντεµα στις ορεινές βίγλες των αγριµιών… την παραµυθένια µυστηριακή οµορφιά των σπηλαίων στα σπλάγχνα της γης και το ξαφνικό χάδι της νυχτερίδας στο σκοτάδι τους…
Οι πιο πολλοί άνθρωποι έχουν ένα τρόπο διασκέδασης για τις ελεύθερες ώρες τους, σε µια καλή παρέα. Το τάβλι, η πρέφα η κουβέντα και πολλά ακόµη έχουν κι αυτά τις χαρές τους.
Μα υπάρχουν και οι «κουζουλοί» που δεν τους γεµίζουν τα πεζά, τα εύκολα, αλλά θέλουν κάτι διαφορετικό για να νιώσουν πως ζουν και όχι απλά υπάρχουν… Αγαπούν τις ζωηρές συγκινήσεις και την οµορφιά σε κάθε µορφή της πάνω στη γη… Οι άλλοι έχουν βέβαια το προνόµιο, τη χαρά, µέχρι το τέλος να απολαµβάνουν τις εύκολες και καθιστικές τις πιο πολλές φορές ενασχολήσεις τους. Ενώ οι «κουζουλοί», όσο κι αν η όµορφη κουζουλάδα είναι ακόµη στο αίµα τους και δεν τους εγκατέλειψε, τους εγκαταλείπει µε τα χρόνια βιολογικά η µπόρεση για να την υπηρετήσουν… Παρηγοριά τούς δίνουν µόνο οι όµορφες αναµνήσεις… Κι έτσι καθιστός πια όπως είσαι, αν αισθανθείς κάποιες σταγόνες να βρέχουν για λίγο τα γόνατά σου, µην το θαρρείς πως είναι σταγονορροή ή χιονόβροχο. Σκούπισε µε την ανάποδη της παλάµης σου τα µάτια και θα στερέψει το σταλαητό».
Έτσι ακριβώς όπως το πρόβλεψε, και στον ίδιο «…µε το πέρασµα των χρόνων, όσο κι αν η όµορφη κουζουλάδα ήταν ακόµη στο αίµα του και δεν τον εγκατέλειψε, τον εγκατέλειψε µε τα χρόνια βιολογικά η µπόρεση για να την υπηρετήσει». Όµως ακόµα και στην πιο δύσκολη αυτή περίοδο της ζωής του, κατάφερε να µας δώσει βιβλία για την ιστορία της ορειβασίας και της σπηλαιολογίας στα Χανιά, όπως και δεκάδες σχετικών άρθρων στον κρητικό τύπο. Όλα αυτά σίγουρα θα συντελέσουν στο να διατηρηθεί µακρά η µνήµη του.
