Τα μονοπάτια του βουνού της Μαλάξας που ενώνουν τα Κεραμειά με τη Σούδα, τα Τσικαλαριά, τα Νεροκούρου και την πόλη των Χανίων, επιμένουν σθεναρά να αντιστέκονται στις αλλοιώσεις της φύσης και των καιρών. Στο διάβα του χρόνου, διατηρούν ανεξίτηλα τα ίχνη τους μέσα από τις διαφορετικές δραστηριότητες των ανθρώπων της περιοχής, παρά τη μικρή έως ελάχιστη χρηστικότητά τους στους τωρινούς καιρούς συγκριτικά με το παρελθόν.
ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΩΝ “ΑΡΚΑΛΩΝ”
Ένα από αυτά τα μονοπάτια ακολούθησε η φυσιολατρική μας ομάδα σε μια από τις εξορμήσεις της στο βουνό με αρχικό προορισμό το ερειπωμένο μοναστήρι των Αγίων Σαράντα τούτη τη φορά ακολουθώντας το μονοπάτι της θύμησης που συνδέεται με ακούσματα από την ιστορία και τους θρύλους του μοναστηριού που κτισμένο από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, καταστράφηκε επανειλημμένα από τις πειρατικές επιδρομές, αλλά και από τους Τούρκους κατακτητές.
Δεξιά και αριστερά στο ανηφορικό μονοπάτι τα ίχνη των αρκάλων στο χώμα, καθώς διαβιούν στην περιοχή, αλλά και μεταφορικά υπό την έννοια ότι οδηγός μας σε αυτή τη διαδρομή ήταν η Κατερίνα Δρακάκη, η έμπειρη αντιπρόεδρος του Αθλητικού Συλλόγου Αθλητών Ορεινού Τρεξίματος «ΑΡΚΑΛΟΣ» που έχει υιοθετήσει με τις εθελοντικές περιβαλλοντικές φιλικές προς το περιβάλλον δράσεις του το βουνό, αλλά και που έχει καθαρίσει και συντηρεί το συγκεκριμένο μονοπάτι.
Παράδεισος πεζοπορίας τούτο το μονοπάτι, με το μείγμα των αρωμάτων του νοτισμένου χώματος, του θυμαριού, του φασκόμηλου και της μαλοτίρας να μας μεθά και τους ήχους του νερού της πηγής, των κελαηδισμών των πουλιών και των βελασμάτων των προβάτων να μας συντροφεύουν. Καθώς ανεβαίνουμε με προσοχή το μονοπάτι ρίχνομε κλεφτές ματιές στους περίεργα σχηματισμένους από τη λιθοξόο φύση βράχους ανάμεσα στις αμπελιτσιές, τις κουμαριές τις πικροδάφνες και τους απήγανους. Λίγο πριν φτάσουμε στο μοναστήρι αναζητούμε την πηγή μέσα στη χαράδρα ανάμεσα στις πυκνές πικροδάφνες και τα θεόρατα πλατάνια για να ανακαλύψουμε τα λίθινα απομεινάρια μιας στέρνας νερού. Εδώ έχουμε ακουστά ότι οι άνθρωποι κάποτε έπλυναν το λινάρι που καλλιεργούνταν στην περιοχή στο πλαίσιο της απαραίτητης επεξεργασίας του προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν στην υφαντική και ειδικότερα να κατασκευάσουν τις λιναροπαλέτσες που χρησιμοποιούσαν για τη συλλογή ελαιοκάρπου.
Φτάνοντας στο μοναστήρι η απογοήτευση μας είναι μεγάλη στη διαπίστωση των φθορών που ο χρόνος και η εγκατάλειψη των ανθρώπων έχει επιφέρει σε αυτό με την κόγχη του ιερού μόνο να θυμίζει την ύπαρξη της εκκλησίας, που μαζί με τα απομεινάρια των κελιών, αλλά και τα απομεινάρια ενός άλλου κτιρίου απροσδιόριστης για μας χρήσης, συνθέτουν ένα θλιβερό θέαμα.
Πέρα μακριά μέσα από μια πολεμίστρα που επιμένει να διατηρείται σε ένα κομμάτι τοίχου, με πολλές σκέψεις που αφορούν τη γεωστρατηγική του σημασία θαυμάζουμε την εκπληκτική θέα του αγαπημένου μας λιμανιού που αγκαλιάζει με τόση στοργή η πόλη της Σούδας και το Ακρωτήρι.
Ανεβαίνοντας προς το οροπέδιο της Πούπας ( από το λατινικό pouppis, επειδή μοιάζει με πρύμη πλοίου), αντιστεκόμαστε στην πρόταση της ξεναγού μας να επισκεφτούμε στρίβοντας αριστερά ένα σωζόμενο αλώνι και τα απομεινάρια ενός ασβεστοκάμινου προτιμώντας να στρίψουμε δεξιά προκειμένου να ακολουθήσουμε το χωματόδρομο που ενώνει τη Μαλάξα με τη Σούδα. Στόχος μας συνεχίζοντας την πεζοπορία μας, η άφιξη μας στο όμορφο χωριό της Μαλάξας για στάση και ξεκούραση και στη συνέχεια η επιστροφή μας στη Σούδα.
Ωστόσο η βιωματική μας εμπειρία από ένα ακόμη ανεξερεύνητο από εμάς μέχρι εκείνη τη στιγμή μονοπάτι της Μαλάξας γίνεται αιτία συζήτησης και προβληματισμού σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής για τη σημασία που διαδραμάτισαν τα μονοπάτια αυτά στην ζωή των ανθρώπων της περιοχής.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ
Ζωντανά κομμάτια της τοπικής μας ιστορίας τούτα τα μονοπάτια, λόγω της σπουδαίας γεωπολιτικής θέσης της περιοχής, συνδέθηκαν διαχρονικά με τους ηρωικούς αγώνες των Κρητών της ρίζας των Λευκών Ορέων ειδικότερα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας με τις πολυπληθείς μάχες που διεξήχθησαν εδώ, αλλά και στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής και της Αντίστασης του λαού μας.
Άρρηκτα επίσης δεμένα με την παράδοση και την οργάνωση της κοινωνικής ζωής εξυπηρέτησαν από τα πανάρχαια χρόνια τις πολυποίκιλες οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες των ανθρώπων με αναφορές ακόμα και από τα χρόνια της μυθολογίας να υποστηρίζουν ότι, εδώ στο βουνό Βερέκυνθος, όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα, ζούσαν και λατρευόταν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, από τους αρχαιότερους κατοίκους της Κρήτης, γιοι του Δία, προστάτες των τεχνών που ανακάλυψαν το χαλκό και το σίδηρο και δίδαξαν στους ανθρώπους τη μεταλλουργία.
Σε κάθε περίπτωση, το βέβαιο είναι ότι υπήρχαν εδώ στην αρχαιότητα μεταλλεία χαλκού, ενώ στη βόρεια πλευρά του σημερινού χωριού Μαλάξα, περίπου στο μέσο της πλευράς του βουνού, υπήρχαν μεταλλεία σιδηροπυρίτη, όπου αφού πραγματοποιούσαν την εξόρυξη των μεταλλευμάτων με τρόπο πρωτόγονο, στη συνέχεια τα κοπάνιζαν και τα μάλαζαν για να ξεχωρίσουν το μέταλλο, γεγονός που έδωσε από τη μάλαξη και το μάλαμα και το όνομα στο χωριό Μαλάξα, που μέχρι τότε ονομαζόταν και εκείνο Βερέκυνθος.
Αλλά και τα υπαίθρια αγγειοπλαστεία που υπήρχαν τα παλαιότερα χρόνια στη σημερινή περιοχή του Βιοτεχνικού Πάρκου και του Καλλιτεχνικού Χωριού, που χάρισαν και το όνομα στο σημερινό χωριό Τσικαλαριά, (Τσικαλαριό σημαίνει υπαίθριο αγγειοπλαστείο) χρησιμοποιούσαν ξύλα και χώμα που μετέφεραν οι αγγειοπλάστες από το βουνό για τα καμίνια τους.
Ακολούθησαν και άλλες πολλές χρήσεις των μονοπατιών, που σχετίζονται με τη μεταφορά των ανθρώπων και των προϊόντων από τα χωριά των Κεραμειών στην πόλη, αλλά και με πλήθος άλλων γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων που οργανώθηκαν διαχρονικά στην περιοχή καθώς και με ασχολίες που σχετίζονται με τη γενικότερη οργάνωση της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής των χρόνων εκείνων( πανηγύρια στις πολυπληθείς εκκλησίες της περιοχής, εκδρομές σε περιοχές φυσικού κάλους στις υπάρχουσες πηγές νερού κλπ).
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Ως γνωστό την περίοδο αυτή εκπονούνται ειδικά προγράμματα από την Περιφέρεια Κρήτης και τους Δήμους του νησιού που στοχεύουν στον περιπατητικό τουρισμό με τον εντοπισμό, τον καθαρισμό και την κατάλληλη σήμανση των μονοπατιών της Κρήτης.
Τα μονοπάτια του βουνού της Μαλάξας δεν είναι δυνατόν να απουσιάζουν από αυτό το δίκτυο των πεζοπορικών διαδρομών του νομού μας. Όχι μόνον εξαιτίας των λόγων που προαναφέραμε, αλλά κυρίως, επειδή γειτνιάζουν με τον αστικό ιστό του νέου Καλλικρατικού Δήμου Χανίων, δίνοντας προστιθέμενη αξία στην πόλη στο κομμάτι του περιπατητικού τουρισμού, καθώς ενώνουν σε μικρή απόσταση το υγρό στοιχείο με τον ορεινό όγκο. Αυτή τη διάσταση, όπως μας είπε η Κυρία Κατερίνα Δρακάκη, αθλήτρια του ορεινού τρεξίματος που χρησιμοποιεί, όπως και πολλοί άλλοι το βουνό για τις προπονήσεις της, την έχουν αντιληφθεί ήδη κάποιοι λίγοι προς το παρόν τουρίστες από τα κρουαζιερόπλοια που φτάνουν έως εδώ με τη βοήθεια των εφαρμογών της τεχνολογίας πεζοπορώντας ή και με ποδήλατα. Πρωτίστως όμως, με δεδομένο ότι δεν είναι το παν ο τουρισμός, μια τέτοια ενέργεια θα αναβαθμίσει την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της περιοχής που με διαδρομές δίπλα στα σπίτια τους επιλέγουν να πεζοπορούν στη φύση σε μια προσπάθεια να βελτιώσουν τη σωματική τους υγεία και να κατακτήσουν την ψυχική τους ισορροπία. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι οι πεζοπορικές διαδρομές του βουνού Μαλάξα είναι μικρής σχετικά δυσκολίας και επομένως προσιτές σε πολλούς ανθρώπους.
Ακόμα τα μονοπάτια αυτά μπορούν να δώσουν χώρο σε αθλητές για την καλλιέργεια ποικίλων αθλητικών δραστηριοτήτων, όπως τρέξιμο, ποδηλασία βουνού, βάδην, αναρρίχηση κλπ. Ήδη στο βουνό αθλούνται αρκετοί αθλητές του Δημοτικού Ναυταθλητικού Κέντρου Σούδας και όχι μόνο.
Επίσης τα μονοπάτια αυτά μπορούν να συντελέσουν μέσα από την εκπόνηση των κατάλληλων περιβαλλοντικών προγραμμάτων από τα σχολεία της περιοχής στην ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα περιβάλλοντος, στη γνωριμία τους με τη φύση και την τοπική ιστορία καθώς και στη διερεύνηση των δυνατοτήτων του τόπου μας για μια ήπια και αειφόρο ανάπτυξη με σεβασμό στη φύση και τους ανθρώπους. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι υπάρχουν και εδώ καλές πρακτικές από ανάλογα προγράμματα που υλοποιήθηκαν με επιτυχία από τα σχολεία της περιοχής στο παρελθόν με τη συνεργασία της τοπικής κοινωνίας.
Με βάση τα παραπάνω λοιπόν, καλό είναι να γίνουν εκείνες οι κατάλληλες ενέργειες από πλευράς Δήμου και Περιφέρειας για τη διάσωση και διατήρηση των μονοπατιών αυτών που θα δώσουν φυσιολατρική προοπτική στην περιοχή, θα προωθήσουν τον πολιτισμό και θα συντελέσουν στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος.
