» Ανησυχητικά στοιχεία για το νησί από τα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα
Ως μια από τις περιοχές υψηλού κινδύνου εμφάνισης φαινομένων ξηρασίας τα επόμενα χρόνια εμφανίζεται η Κρήτη με βάση τα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα. Τους κινδύνους έχουν επισημάνει επιστήμονες όπως ο Δρ. Νεκτάριος Κουργιαλάς Ερευνητής Γ’, υπεύθυνος εργαστηρίου Υδατικών Πόρων- Αρδεύσεων & Περιβαλλοντικής Γεωπληροφορικής του Ινστιτούτου Ελιάς Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ), ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ που έχει επιδείξει σημαντικό έργο στον τομέα αυτό τα τελευταία χρόνια.
Για τον σκοπό έχουν γίνει προτάσεις στην Περιφέρεια Κρήτης για στοχευμένες μελέτες όσον αφορά τη βελτιστοποίηση των αντλήσεων σε περιοχές που παρουσιάζουν προβλήματα υφαλμύρινσης και τη χρησιμοποίηση μαθηματικών μοντέλων πρόβλεψης σε ότι αφορά τη διαχείριση του νερού άρδευσης.
Μιλώντας στα “Χ.ν.” ο κ. Κουργιαλάς σημειώνει πως «σύμφωνα με τα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα η Κρήτη χαρακτηρίζεται ως μία από τις περιοχές υψηλού κινδύνου εμφάνισης φαινομένων ξηρασίας ως αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος και της μη αποδοτικής χρήσης των υδατικών της αποθεμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που επαληθεύει το παραπάνω ήταν οι μειωμένες βροχοπτώσεις που καταγράφηκαν το 2018 σε όλη την Περιφέρεια Κρήτης. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει και θα επηρεάσει το νησί της Κρήτης, αυξάνοντας την ένταση και τη συχνότητα ακραίων υδρολογικών φαινομένων όπως πλημμύρες (διαβρώσεις /απώλεια γεωργικής γης) και ξηρασίες. Τα φαινόμενα αυτά δημιουργούν σημαντικές ζημιές τόσο στις υποδομές όσο και στις γεωργικές εκτάσεις του νησιού».
ΟΙ ΠΙΟ ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Βλέποντας τον χάρτη της Κρήτης με τις περιοχές που εμφανίζονται πιο ευάλωτες στην ξηρασία (έντονο κόκκινο χρώμα), διαπιστώνουμε πως ολόκληρο το Λασίθι, το Τυμπάκι και στα Χανιά το Ακρωτήρι, τα Φαλάσαρνα, το Λαφονήσι είναι στο “κόκκινο”. Πρακτικά τι σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο, τις καλλιέργειες, το φυσικό περιβάλλον ρωτάμε τον κ. Κουργιαλά. «Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης δείχνουν ότι το 19% της συνολικής έκτασης της Κρήτης είναι πολύ ευάλωτο στην ξηρασία (έντονο κόκκινο χρώμα), ενώ το πρόβλημα είναι πιο έντονο στο ανατολικό τμήμα της Κρήτης και στις παράκτιες ζώνες ολόκληρου του νησιού. Οι περιοχές αυτές για διάφορους λόγους (υδρολογικές και μετεωρολογικές συνθήκες – μειωμένα αποθέματα νερού, χαρακτηριστικά του εδάφους, ανθρώπινες δραστηριότητες, υφαλμύρινση) είναι πιο ευάλωτες στις αρνητικές συνέπειες μιας ενδεχόμενης λειψυδρίας (σημαντική μείωση των υδατικών αποθεμάτων > 45% ενός μέσου υδρολογικού έτους με σημαντικές ζημιές σε καλλιέργειες – απώλεια παραγωγής – ξηράνσεις δέντρων). Επιπλέον, οι χάρτες που προκύπτουν (χάρτες τρωτότητας της ξηρασίας μπορούν να απεικονιστούν σε οποιαδήποτε κλίμακα) μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους αγρότες και τους αρμόδιους φορείς, προκειμένου να ληφθούν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τα πιθανά οφέλη της μετάβασης π.χ. σε καλλιέργειες λιγότερο απαιτητικές σε νερό στις περιοχές που χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα επιρρεπείς στην ξηρασία».
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΑ ΜΕΤΡΑ
Με βάση την έρευνα του εργαστηρίου αρδεύσεων του Ινστιτούτου στην Κρήτη μπορούν να ληφθούν τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου μια σειρά από μέτρα προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ξηρασία. Όπως:
• Μετάβαση σε καλλιέργειες με μικρότερη κατανάλωση νερού στις περιοχές πολύ υψηλής τρωτότητας στην ξηρασία.
• Στις γεωργικές περιοχές με έλλειψη νερού η ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων είναι μια αναγκαιότητα.
• Βιώσιμες γεωργικές πρακτικές σε δενδρώδεις καλλιέργειες που εξασφαλίζουν την αποδοτικότητα του νερού (λεπτομέρειες θα δοθούν σε επόμενο δημοσίευμα στα ΧΝ)
• Βελτιστοποίηση αρδευτικών συστημάτων π.χ. ΤΟΕΒ (γεωργία ακριβείας), μείωση απωλειών νερού – αυτοματοποίηση (πρόσφατο παράδειγμα μελέτης βελτιστοποίησης ΤΟΕΒ Φουρνέ).
• Βελτιστοποίηση αντλήσεων από γεωτρήσεις σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα υφαλμύρινσης – ανάσχεση μετώπου υφαλμύρινσης
• Βελτιστοποίηση της κατανάλωσης νερού μεταξύ τουριστικής χρήσης και γεωργικής χρήσης
• Δημιουργία μικρών υδραυλικών έργων σε στρατηγικά επιλεγμένες περιοχές για αρδευτική χρήση
« Αν δεν παρθούν μέτρα πολλές από τις περιοχές που φαίνονται “κόκκινες” στον χάρτη θα οδηγηθούν σε κατάσταση ερημοποίησης», επισημαίνει ο κ. Κουργιαλάς.
Η ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗ
Αναφορικά με την εισδοχή του θαλασσινού νερού που παρατηρείται σε περιοχές όπως το Τυμπάκι, η Χερσόνησος, τα Φαλάσαρνα είναι ένα άλλο ζήτημα που συνδέεται με την ερημοποίηση. «Περιοχές που αντιμετωπίζουν μικρό ή μεγάλο πρόβλημα υφαλμύρινσης ( είτε φυσικής προέλευσης είτε σε συνδυασμό με επιβαρύνσεις από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις- γενικότερα είναι περιοχές που θέλουν αυξημένη προσοχή για να μην έχουμε προβλήματα στο μέλλον) φαίνονται με κόκκινο χρώμα στον δεύτερο χάρτη της επισυναπτώμενης διαφάνειας. (Δευτερος Χαρτης). Υπάρχουν λύσεις όπως ο προσδιορισμός του μετώπου διείσδυσης του αλμυρού νερού εντός της ενδοχώρας, στη συνέχεια η διερεύνηση δυνατοτήτων βελτιστοποίησης παραγόντων που επηρεάζουν το φαινόμενο π.χ. χωροχρονική», αναφέρει ο ερευνητής.
Γενικά στη Δυτική Κρήτη λόγω των Λευκών Ορέων – καρστικών σχηματισμών από όπου εισέρχεται το νερό και το χιόνι και ενισχύει τον υδροφόρο ορίζοντα, το φαινόμενο της υφαλμύρωσης είναι πιο περιορισμένο σε σύγκριση με την Ανατολική Κρήτη.
Πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχη από την Περιφέρεια Κρήτης όσον αφορά το μείζον αυτό προβλημα της ερημοποιησης όπως κ της χρήσης υφαλμυρου νερού……καθως στο μέλλον θα υπάρχουν συνέπειες στις καλλιεργειες κ σε αυτές που αποτελούν παραδοσιακες καλλιεργειες της Κρήτης όπως αυτές της ελιας πέραν από του αβοκαντου κ άλλων πιο εξεζητημενων καλλιεργειών……μια περιοχη που βιώνει το προβλημα του υφαλμυρου νερου είναι αυτή του Αποκορωνα καθώς συχνά το νερό δεν είναι καθαρό ώστε να ποτιστουν ελαιοκαλλιέργειες κ αβοκαντου με συνέπεια μη ποιοτικης παραγωγης των ανωτέρω προιοντων μαζί με την ελλιπή δακοκτονία για την ελιά εκ μέρους της Περιφερειας κ του Δήμου……κ την απροσεξια των συνεργειών ειδικά!!!!!!!!!!!Ελπίζουμε να υπάρξει λυση!!!!!!!!!!
Με τα δεδομένα αυτά για τη έλλειψη νερού, ποια συμφέροντα επαναφέρουν τα λεγόμενα υβριδικά στο προσκήνιο;;