ΣΗΜΕΡΑ, η ε λ ε υ θ ε ρ ί α να εκφραζόµαστε, να ταξιδεύουµε, να ακούµε και να διαβάζουµε ό,τι θέλουµε, ή να γράφουµε κάθε άποψή µας στο διαδίκτυο, στα βιβλία και τις εφηµερίδες, θεωρείται αυτονόητη. Μια στέρησή της µας είναι αδιανόητη!
ΚΙ ΟΜΩΣ, από τη µια στιγµή στην άλλη ανατρέπονται τα πάντα. Στον σηµερινό περίπλοκο, πολυπολικό, άγριο κι απρόβλεπτο κόσµο, υπάρχει ρευστότητα ιδεών και ένδεια ικανών ηγετών. Οι διπλωµατικές αποτυχίες είναι συνήθεις, η δε παγκόσµια αδυναµία να σταµατήσουν οι πόλεµοι (Παλαιστίνη, Ουκρανία) είναι ανησυχητική: δηµοκρατία και ελευθερία κινδυνεύουν, επειδή οι έννοιες αυτές δεν χ α ρ ί ζ ο ν τ α ι, παρά κατακτώνται µε αίµα.
ΕΝΑΣ απ΄τους σηµαντικότερους υπέρ ελευθερίας εθνικούς αγώνες, ήταν “το έπος του 1940” µε τις πρώτες νικηφόρες µάχες κατά των Ιταλών. Ο απόηχος των πρώτων εκείνων ηµερών, βρίσκεται σε πεζα, ποιητικά και άλλα κείµενα, γνωστών συγγραφέων της εποχής. Σήµερα, δυστυχώς, ούτε οι διεθνείς εκκλήσεις εισακούονται για κατάπαυση του πυρός, ούτε και οι πόλεµοι διεξάγονται µε “καθαρά µέσα”. “Ο κόσµος άλλαξε, αλλάξαν οι καιροί…!” Άλλαξαν και οι µέθοδοι κρούσεων και άµυνας… Αλλά, ας δούµε τέσσερις στιγµές από την ελληνική εποποιϊα:
-Η πρώτη ένθεη µέρα [Κηφισιά, ∆ευτέρα 28 Οκτωβρίου 1940]:
“…Καιρός θαυµάσιος, καταγάλανος ουρανός. Πλήθη νέων […] έχουν χυθεί στους κεντρικούς δρόµους, µε λάβαρα, σηµαίες, δάφνες, µουσικές. […] O κόσµος συµµετέχει σ’ αυτές τις εκδηλώσεις, χειροκροτεί, ζητωκραυγάζει. Είχα πολλά, πάρα πολλά χρόνια να δω τέτοιον ενθουσιασµό στην Αθήνα. Αισθάνεται κανείς ένα πάθος µες στον αέρα, ένα φανατισµό, µια λεβεντιά. Ξύπνησε το ελληνικό φιλότιµο, είναι κάτι ωραίο. Και µια τέλεια εθνική ενότητα. Είναι η πρώτη φορά στη ζωή µου που αισθάνουµαι τέτοιαν οµόνοια να βασιλεύει στον τόπο…” (…) “Ξαναβγαίνω σε λίγο και συναντώ τον Σαραντίδη και τον Βακαλόπουλο. Ο τελευταίος συγκρίνει την εορτάσιµη όψη της Αθήνας µε την όψη που είχε το Παρίσι τη µέρα που η Γαλλία κήρυξε τον πόλεµο και µιλά για την κατήφεια και τη µελαγχολία των Γάλλων. Υστερα συναντώ τον διπλωµάτη Νικολαρεΐζη, που µόλις έφτασε από το Αργυρόκαστρο, όπου ήταν υποπρόξενος. Μου κάνει λόγο για τη στρατιωτική κατάσταση στην Ηπειρο, για το χαµηλό ηθικό των Ιταλών, για το εξαίρετο ηθικό των δικών µας…”(1)
-Μήνυµα στον διεθνή πνευµατικό κόσµο [Έκκληση Ελλήνων διανοουµένων προς την ανθρωπότητα (απόσπασµα)[10 Νοεµβρίου 1940]:
”…Οι Έλληνες δώσαµε στην ιταµή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας (σ.σ. ιταλικό τελεσίγραφο) την απάντηση που επέβαλλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγµένες βαθιά στην ψυχή µας, αλλά και γραµµένες και στην τελευταία γωνιά της ιερής µας γης µε το αίµα των µεγαλυτέρων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Κι αυτή τη στιγµή, κοντά στο ρεύµα του Θυάµιδος και στις χιονισµένες πλαγιές της Πίνδου και των µακεδονικών βουνών, πολεµούµε, τις περισσότερες φορές µε τη λόγχη, αποφασισµένοι να νικήσουµε ή να πεθάνουµε µέχρις ενός. Σ’ αυτόν τον άνισο, σκληρότατο, αλλά και πεισµατώδη αγώνα, που κάνει το λυσσασµένο επιδροµέα να ξεσπάζει κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίει, να σκοτώνει, ν’ ακρωτηριάζει, να διαµελίζει τους πληθυσµούς στις ανοχύρωτες κι άµαχες πόλεις µας και στα ειρηνικά χωριά µας, έχουµε το αίσθηµα ότι δεν υπερασπιζόµαστε δική µας µόνον υπόθεση: Ότι αγωνιζόµαστε για τη σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευµατικό και ηθικό πολιτισµό, την πολύτιµη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασµένοι µας πρόγονοι και που σήµερα βλέπουµε ν’ απειλούνται από το κύµα της βαρβαρότητας και της βίας…”(2)
-Η κατάσταση του λαού [Ο νοµπελίστας Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996), αναφέρεται (απόσπασµα) στις άθλιες συνθήκες ζωής του λαού στην Κατοχή. Επισηµαίνει τον ευτελισµό του ανθρώπου, τη θλίψη των γυναικών για το θάνατο ανδρών και παιδιών. Όµως, η απόγνωση γίνεται ελπίδα, µε την Εθνική Αντίσταση…](3)
“…Κι η αχτίδα του ήλιου * γίνηκεν, ιδέστε
ο µίτος του Θανάτου!
Ω πικρές γυναίκες * µε το µαύρο ρούχο
παρθένες και µητέρες
Που σιµά στη βρύση * δίνατε να πιούνε
στ’ αηδόνια των αγγέλων
Έλαχε να δώσει * και σε σας ο Χάρος
τη φούχτα του γεµάτη
Μεσ’ απ’ τα πηγάδια * τις κραυγές τραβάτε
αδικοσκοτωµένων
Τόσο δεν αγγίζουν * η φωτιά µε το άχτι
που πένεται ο λαός µου
Του Θεού το στάρι * στα ψηλά καµιόνια
το φόρτωσαν και πάει
Μες την έρµη κι άδεια * πολιτεία µένει
το χέρι που µονάχα
Με µπογιά θα γράψει * στους µεγάλους τοίχους
ΨΩΜΙ ΚΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ”
-Το όραµα [Ενώ, ο Γιάννης Ρίτσος οραµατίζεται, ως ποιητής, µια νικηφόρα, παγκόσµια λευτεριά](4):
“Ανοίγουν τα παράθυρα
κι όσοι µένουν χαιρετούν αυτούς που φεύγουν
και φεύγουν όλοι.
Γέµισαν οι πόλεις τύµπανα και σηµαίες.
Ορθή η αυγή σηµαιοστολίζει τα όνειρά µας
κι η Ελλάδα λάµπει µες στα φώτα των ονείρων µας.
Ο ήλιος πλυµένος
µε το καθάριο πρόσωπο στραµµένο στον άνθρωπο,
χαιρετάει τους δρόµους που τραβούν στη µάχη.
Αυτοκίνητα περνούν γεµάτα πλήθος.
Αποχαιρετιούνται στις πόρτες και γελάνε
ύστερα ακούγονται τ’ άρβυλα στην άσφαλτο,
το µεγάλο τραγούδι των αντρίκιων βηµάτων
που µακραίνει και σβήνει στο βάθος του δρόµου,
ως το βραδινό σταθµό µε τα χαµηλωµένα φώτα.
Εκεί τα τρένα περιµένουνε
σφυρίζουν για λίγο έξω από την πόλη,
ακούγονται οι αποχαιρετιστήριοι πυροβολισµοί
κι ύστερα όλα σωπαίνουν και περιµένουν.
∆ιαβάζουµε τα τελευταία παραρτήµατα:
Νικούµε. Νικούµε.
Πάντα νικάει το δίκιο!
Μια µέρα θα νικήσει ο άνθρωπος.
Μια µέρα η λευτεριά θα νικήσει τον πόλεµο.
Μια µέρα θα νικήσουµε για πάντα.”
∆ΥΣΤΥΧΩΣ, και πάλι βρισκόµαστε στο χείλος ενός παγκοσµίου πολέµου. Ήδη, οι αντίπαλοι πόλοι αναπτύσσονται, ενώ οι πολεµικές συγκρούσεις διεξάγονται “δι’ αντιπροσώπων”. Οι µάχες σώµα µε σώµα σπανίζουν· αντίθετα, οι από αέρος καταστροφές είναι πρωτοφανείς. Τα ερείπια από τους κάθε είδους βοµβαρδισµούς, είναι ασύλληπτα σε όγκο. Ήρωες δεν υπάρχουν! ∆εν προλαβαίνουν να υπάρξουν! Η τεχνολογία του πολέµου (ΑΙ) τους βρίσκει παντού και τους εξολοθρεύει! Το πώς η Ιστορία θα καταγράψει αυτή την τραγική “εποχή νεκρών και ερειπίων” είναι θέµα των ιστορικών του µέλλοντος. (23-10-2024)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Γ. Θεοτοκάς (1905-1996), “Τετράδια Ηµερολογίου 1939-1953”, Βιβλιοπωλείον της Εστίας (αποσπάσµατα)
-(2) Την έκκληση υπογραφουν κορυφαίες λογοτεχνικές φωνές: Κωστής Παλαµάς, Σπύρος Μελάς, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος ∆ροσίνης, Ν. Βέης, Κ. Παρθένης, Ι. Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογιάννης, Κ. Ουράνης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Στρατής Μυριβήλης, Γρηγ. Ξενόπουλος, Γρ. Φιλαδελφεύς, Αρίστος Καµπάνης κ. ά.
-(3)Οδυσσέας Ελύτης: “Άξιον Εστί” (ιγ’ εκδ., Ίκαρος, 1980, Τα Πάθη, άσµα η’, σελ. 52) (µικρό απόσπασµα)
-(4)Γιάννης Ρίτσος (1909-1990), Αθήνα, Νοέµβριος 1940 (Ζωή Σπυροπούλου, “Τα κείµενα της πατρίδας”, εκδ.Gutenberg, Αθήνα, 2002)
