Δύο χάσματα στις γενιές σήμερα είναι η αναμφισβήτητη δεξιότητα της πλειοψηφίας των νεότερων στις νέες τεχνολογίες και η υπεροχή των μεγαλύτερων στον τεκμηριωμένο λόγο.
Η παραγωγική ικανότητα της χώρας θα εκτοξευθεί αν κάθε πολίτης είναι λειτουργικά εγγράμματος στις νέες τεχνολογίες και στον τεκμηριωμένο λόγο.
Την περασμένη εβδομάδα παρακολούθησα την παρουσίαση του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη στο Νίππος με εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Ο προσεκτικός ακροατής δεν κουράστηκε, κι ας διήρκησε η παρουσίαση του βιβλίου για τον ήρωα Κουρομιχελάκη 60 λεπτά. Ο λόγοι πολλοί.
Η δομή της σε επεισόδια αγκιστρωμένα κι ανεξάρτητα συνάμα, η ροή με τις παύσεις, τα υπονοούμενα ερωτήματα και τα υποστηρικτικά στοιχεία δεν αφήναν περιθώριο.
Σήμερα παραθέτω προτάσεις της Ψυχολογίας -με παραδείγματα- σχετικές με την υποστήριξη του λόγου και των σκέψεων μας σε δημόσιους και ιδιωτικούς διαλόγους.
16 Προτάσεις για ένα “ωραίο μυαλό”
1. Συμφωνούμε στα λογικά επιχειρήματα και στις αξίες του συζητητή μας; Ναι. Κάθε υπέρβαση που κάνουμε μας κάνει σοφότερους γιατί καταγράφεται στη μνήμη των επεισοδίων.
2. Είναι η διαφωνία όμορφη; Ναι. Αρκεί να αναγνωρίζουμε στερεότυπα, προκαταλήψεις, γενικεύσεις και συναισθηματισμούς. Προ ημερών, ενώ διαφωνούσα με φίλο συνειδητοποίησα το συναίσθημα που υπέκρυπτε το επιχείρημα του.
3. Η διαφορετική άποψη μπορεί να είναι μια άλλη θέαση του μέλλοντος μας; Ναι. Έχει καταγραφεί -όχι συχνά- ότι οι κινδυνολόγοι βοήθησαν να βελτιωθούν θέσεις και επιχειρήματα. Γι’ αυτό δεν τους απορρίπτουμε συλλήβδην.
4. Τι κάνουμε αν αναγνωρίσουμε ενδιαφέρουσες καινοτόμες ιδέες; Επειδή είναι σπάνιες κι ανοίγουν νέες προοπτικές ανάπτυξης τις καταγράφουμε. Δεν είναι κατακριτέο να τις σημειώνουμε, όπως έκανε ένας πρωθυπουργός μας, και να τις υλοποιούμε πάραυτα.
5. Πώς μαθαίνουμε να κτίζουμε σε ιδέες, εμπειρίες, ιστορίες;
Απλά μεγεθύνουμε την ιδέα για να ανακαλύψουμε κρυμμένα θετικά κι αρνητικά σημεία.
6. Εκπαιδευόμαστε να ακούμε; Ναι. Μειονέκτημα όλων μας η μη προσεκτική ακρόαση. Ο εκπαιδευμένος ακροατής παρατηρεί, σημειώνει, ρωτά και γεννά ιδέες. Εκπαίδευση στην ακρόαση, σημαίνει κατ’ αρχήν συγκέντρωση και οραματισμό.
7. Κάνουμε ανοικτές ερωτήσεις; Ναι, επειδή αυτές είναι που ψαρεύουν εναλλακτικές λύσεις, κρυμμένα στοιχεία, πολλαπλές απαντήσεις. Μετρημένοι είναι οι δημοσιογράφοι που έχουν εκπαιδευτεί να εκμαιεύουν απαντήσεις.
8. Εκπαίδευση στην παράλληλη σκέψη; Ναι. Ένα αντικείμενο διδασκαλίας που λείπει. Τα πολλαπλά επίπεδα ανάπτυξης ενός επιχειρήματος είναι μυστικό όπλο των ρητόρων.
9. Εκπαίδευση στην καταγραφή και κωδικοποίηση σε κατηγορίες – θεματικές ενότητες, ενώ δεχόμαστε νέα ερεθίσματα; Ναι. Περιγράφω μια τέτοια τεχνική που βοηθάει βελτίωση της μνήμης εργασίας μας στο βιβλίο μου “Θυμάμαι εύκολα”. Μια συνήθεια που κατακτιέται από το σπίτι.
10. Απορρίπτουμε παγιωμένες αντιλήψεις και ψάχνουμε συνεχώς για πιο πρόσφορες; Ναι. Υπάρχουν πάντοτε εναλλακτικές; Πολλοί πιστεύουν ότι ναι υπάρχουν. Σήμερα ο εναλλακτικός ή αποκλίνων τρόπος σκέψης είναι περιούσια λίγων.
Σε συζήτηση που είχα, προ ημερών, με δήμαρχο της περιοχής ανακάλυψα με ευχάριστη έκπληξη ότι ανήκε σε αυτούς.
Ευτυχώς, δεν είναι ο μόνος δήμαρχος στην περιοχή μας που έχει “ωραίο μυαλό”.
11. Εκφράζουμε τα συναισθήματα μας υποκειμενικά; Ναι. Γι’ αυτό ρωτάμε με λογική πριν πάρουμε θέση. Για παράδειγμα η καταχρηστική χρήση του επιθέτου “χαρισματικός” αχρηστεύει την σημασία της.
12. Οι αξίες είναι πολλές και διαφορετικές: ηθικές, πανανθρώπινες, θρησκευτικές, προσωπικές, οικολογικές, τοπικές, ποιοτικές, οργανωτικές κ.ά. Τις λαβαίνουμε υπόψη μας όταν σκεφτόμαστε; Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Η εν-συναίσθηση κατακτιέται με δυσκολία στα κατάλληλα πλαίσια.
13. Επιτρέπονται παρεκτροπές από το θέμα της συζήτησης με τη μορφή ανεκδότων, ιστοριών, ερωτήσεων; Ναι. Επειδή σπάνε τη μονοτονία και διώχνουν την βαριεστιμάρα, ιδιαίτερα αν γίνεται συνεχής επανάληψη μιας ιδέας.
Όμως οι διακοπές που γίνονται εσκεμμένα αποκαλύπτουν τη γύμνια των επιχειρημάτων των κουτσομπόληδων.
14. Τι είδους κατηγοριοποίηση των πληροφοριών που χρησιμοποιούμε κάνουμε; Είναι αφ’ ενός οι γενικές πληροφορίες που παίρνουμε από τις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου κι αφετέρου οι ειδικές, οι τοπικές, οι προσωπικές…
Παντρεύονται οι δύο κατηγορίες; Η απάντηση είναι καταφατική. Όποιοι και όποιες τα καταφέρνουν προκόβουν.
15. Πότε αλλάζουμε γνώμη και θέση σε μια συζήτηση; Όχι αμέσως.
Αφού γίνει ένας γύρος. Η παρατήρηση των μη λεκτικών στοιχείων των ομιλητών -δηλαδή της γλώσσας σώματος- αποκαλύπτει αλήθειες, ψέματα και “ψευτο-υποστηρικτές”.
16. Πότε διακόπτουμε το συνομιλητή μας; Ένα “όμορφο μυαλό” γνωρίζει πότε να διακόψει. Είναι εκπαιδευμένο για να θυμάται το σχόλιο που θέλει να κάνει και δεν το ξεφουρνίζει αμέσως… για να μη το ξεχάσει!
Η τακτική να διακόπτουμε ένα ομιλητή είναι συνηθισμένη στους διαλόγους. Δημόσιους και ιδιωτικούς.
Δεν είναι ανάγωγοι οι διακόπτοντες. Έχουν αδύναμη ή φτωχή λεκτική μνήμη εργασίας και έτσι δεν μπορούν να αποθηκεύσουν προσωρινά το επιχείρημα τους.
Συμπερασματικά
Η ανάπτυξη ενός ωραίου μυαλού είναι το ζητούμενο της εποχής μας.
Με ωραίο μυαλό οι νεότερες γενιές καινοτομούν, κατακτούν αγορές και προκόβουν.
Όλα τα παιδιά μπορούν να εκπαιδευθούν σε στρατηγικές σκέψης.
Η κατάκτηση της εν-συναίσθησης είναι απαραίτητη για να έχει ο κάθε νέος πολλαπλές θεάσεις σε ένα διάλογο.
Η εκπαίδευση στον οραματισμό, στην προνοητικότητα και στην υιοθέτηση της άλλης άποψης όταν είναι επωφελής, είναι βήματα της επόμενης μέρας.
- Ο Κυριάκος Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Libraire. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
