Σε ναυάγιο της πρώιμης βυζαντινής περιόδου (5ος-6ος αιώνας μ.Χ.), που έχει εντοπιστεί στο ακρωτήριο Άσπρος Κάβος, σε μία από τις δυσπρόσιτες περιοχές των Φούρνων, σε αμμώδη βυθό και βάθος 43-49 μέτρων, επικεντρώθηκε η Ενάλια Αρχαιολογική Έρευνα στο Αρχιπέλαγος των Φούρνων, που διεξάγεται από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας και την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ. Πρόκειται για την όγδοη ερευνητική περίοδο της ενάλιας έρευνας στο Αρχιπέλαγος των Φούρνων, που ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023.
Όπως ανέφερε σημερινή (22/3/24) ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, το ναυάγιο αυτό ανασκάπτεται συστηματικά από το 2021 και έχει επιλεγεί προς εντατική διερεύνηση, λόγω του εξαιρετικά ενδιαφέροντος ετερογενούς φορτίου που φέρει. Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί οκτώ διαφορετικοί τύποι αμφορέων, που προέρχονται από την Κριμαία, την Σινώπη και την Ηράκλεια του Πόντου, στην Μαύρη Θάλασσα, καθώς και από το Αιγαίο και ένα συμπληρωματικό φορτίο επιτραπέζιας κεραμικής, από την περιοχή της Φώκαιας της Μ. Ασίας.
Η έρευνα του 2023 επικεντρώθηκε στον περιφερειακό καθαρισμό της δυτικής, ρηχότερης πλευράς του ναυαγίου από τις αποθέσεις άμμου, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των κατολισθήσεων στον χώρο του ναυαγίου, λογγό της έντονης κλίσης του βυθού. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, η οποία αντιμετώπισε πολλαπλές δυσκολίες, λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών, στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκαν 170 ομαδικές καταδύσεις και απομακρύνθηκαν 15 περίπου κυβικά μέτρα επιχωρίων, αποκαλύπτοντας μια εκτενή διασπορά φορτίου στην ρηχή πλευρά του ναυαγίου, κυρίως από συστοιχίες πινακίων. Η διασπορά των ευρημάτων στον βυθό φαίνεται να υποδηλώνει μια μερική απώλεια φορτίου, πριν το πλοίο βυθιστεί και καταλήξει στην τελική θέση απόθεσης, στη ζώνη των 40-50 μέτρων.
Η ανελκυσθείσα επιτραπέζια κεραμική υπήρξε ιδιαίτερα διαφωτιστική ως προς την ακριβέστερη χρονολογική ένταξη του ναυαγίου, που μπορεί πλέον με ασφάλεια να χρονολογηθεί μεταξύ των ετών 480 και 520 μ.Χ., πιθανότατα επί των ετών του αυτοκράτορα Αναστασίου Α ́ (491 – 518 μ.Χ.), γνωστού από τις ιστοριογραφικές πήγες, κυρίως, για τις φορολογικές και νομισματικές του μεταρρυθμίσεις, που ενίσχυσαν τα ταμεία του κράτους και επέτρεψαν την επεκτατική πολίτικη των αυτοκρατόρων του 6ου αιώνα, επισημαίνει το ΥΠΠΟ.
Παράλληλα, με την ανασκαφή στο ναυάγιο, πραγματοποιήθηκαν ανελκύσεις ευρημάτων από τρία ακόμα ναυάγια του αρχιπελάγους των Φούρνων, τα όποια προορίζονται για τη μουσειακή τους έκθεση στο υπό σύσταση Αρχαιολογικό Μουσείο των Φούρνων. Στα ευρήματα αυτά συμπεριλαμβάνονται ένας γιγάντιος στύπος άγκυρας αρχαϊκών χρόνων και αμφορείς από ναυάγια του 6ου αι. π.Χ. και 7ου και 8ου αι. μ.Χ.
Μια εξίσου σημαντική παράμετρος της έρευνας ήταν η εκπαίδευση εννέα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στις μεθόδους και πρακτικές της ενάλιας αρχαιολογίας, αποκομίζοντας σημαντική εμπειρία για την επαγγελματική κατάρτιση και μετέπειτα εξέλιξη τους. Την γενική διεύθυνση της έρευνας είχε ο επίκουρος καθηγητής ενάλιας αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιώργος Κουτσουφλάκης και ο αρχαιολόγος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Διονύσιος Ευαγγελιστής. Την έρευνα πλαισίωσε προσωπικό 30 δυτών από διαφορετικές ειδικότητες (αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, συντηρητές αρχαιοτήτων, επαγγελματίες δύτες, φωτογράφοι, φοιτητές).
