■ Επισημάνσεις και προτάσεις επιστημονικής επιτροπής του ΣΕΔΗΚ
Σε μια χρονιά κατά την οποία η ελαιοπαραγωγή των Μεσογειακών χωρών πλήττεται σοβαρά από παρατεταμένη ξηρασία και κύματα έντονων καυσώνων, με πολύ πιθανή την σημαντική μείωσή της, η πλούσια ελαιοπαραγωγή της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Κρήτης, που μέχρι σήμερα αποτελούσε εξαίρεση, άρχισε να κινδυνεύει σοβαρά από τον μόνιμο εχθρό της, τον Δάκο!
Οι πρόσφατες εξάρσεις δακοσυλλήψεων, που διαπιστώθηκαν σε σχεδόν όλες τις περιοχές της Κρήτης, σύμφωνα με παρατηρήσεις παραγωγών αλλά και ανακοινώσεις των ΔΑΟΚ και Συν/σμων, προκάλεσαν, ως ήταν φυσικό, σοβαρούς προβληματισμούς στους ελαιοπαραγωγούς για την παραπέρα εξέλιξη της παραγωγής. Ζήτησαν έτσι τη συνδρομή του ΣΕΔΗΚ και όλων όσοι μπορούν να συμβάλουν στη διάσωση της .
Ο ΣΕΔΗΚ, στα πλαίσια αυτά, ζήτησε τις απόψεις της Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής Φυτοπροστασίας Ελιάς (ΕΣΕΦΕ) που έχει από καιρό συγκροτήσει, η οποία συνεδρίασε την 22-7-2022 με τηλεδιάσκεψη στην οποία συμμετείχαν τα μέλη της :
-Οικονομόπουλος Αριστείδης, Δρ. Γεωπόνος, Ομότιμος Καθ. Βιολογίας Παν. Κρήτης,
-Ρεμπουλάκης Πολυχρόνης, Δρ. Βιολόγος – Οικολόγος, Επικεφαλής Εντομολόγος Βιοασφάλειας και Ασφάλειας Τροφίμων της Νέας Νότιας Ουαλίας της Αυστραλίας,
-Μπουρνάκας Βασίλειος, Συντ. Γεωπόνος, Συγγραφέας βιβλίου «Δολωματική Δακοκτονία»
-Μιχελάκης Νίκος, Δρ. Γεωπόνος, Πρ. Δ/ντης Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων, Επιστ. Σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ.
Ο ΣΕΔΗΚ, με βάση όσα η Επιτροπή αυτή, μετά την συνεδρίαση της, διατύπωσε, αλλά και όσα έχουν επισημανθεί με το αρ.πρ.21/ 15-6-22 σχετικό υπόμνημά του, υπέβαλε το νέο υπόμνημα αρ. πρ. 25/25-7-2022, προς την Περιφέρεια και το ΥπΑΑΤ, το οποίο κοινοποίησε και στους Βουλευτές, τους Δήμους, τα Ιδρύματα Ερευνάς και Ελαιουργικούς Συν/σμους.
Τα κυριότερα σημεία του υπομνήματος αυτού έχουν ως εξής:
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
1. Η εμφάνιση υψηλών δακοπληθυσμών, στο 3ο δεκαήμερο του Ιουλίου αλλά και περιορισμένων, ευτυχώς, δακοπροσβολών σε διάφορες περιοχές, μετά τη διενέργεια της 1ης γενικής διαβροχής, οπωσδήποτε είναι ανησυχητική και εάν δεν ελεγχθεί άμεσα εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για σημαντικές δακοπροσβολές.
2. Η προέλευση των δακοπληθυσμών μπορεί να αποδοθεί σε πιθανή παράταση των εξόδων της διαχειμάζουσας γενεάς, αλλά και σε άτομα που προήλθαν από δακοπροσβολές νέας φετινής γενιάς, οι οποίες, άγνωστο γιατί, δεν επισημάνθηκαν με τις διενεργούμενες δειγματοληψίες.
3. Η εφαρμογή της 1ης γενικής διαβροχής στην Κρήτη, εκτός από την Χερσόνησο Ηρακλείου, όπου άρχισε 7 Ιούνιου, σχετικά έγκαιρα, στις άλλες περιοχές άρχισε αργότερα και μετά και από σχετικές διακοπές, ολοκληρώθηκε περί τα τέλη Ιουνίου. Βασικές αιτίες της καθυστέρησης, σύμφωνα με ανακοινώσεις ΔΑΟΚ, ήταν οι υψηλές θερμοκρασίες, οι άνεμοι αλλά και οι αργίες.
4. Η πιθανή έλευση ημερών με πολύ υψηλές θερμοκρασίες (καύσωνες) μπορεί, οπωσδήποτε, να καθηλώσει την κινητικότητα και ζωτικότητα του Δάκου. Δεν πρέπει όμως να αποτελέσει αιτία εφησυχασμού.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Η πρώτη γενική διαβροχή στους δολωματικούς ψεκασμούς πρέπει να έχει ολοκληρωθεί (όχι να αρχίζει), ανεξαρτήτως ύπαρξης ενδείξεων δακοπαγίδων, πριν ο ελαιόκαρπος καταστεί δεκτικός για προσβολή (πήξη του πυρήνα ή βάρος 1-2 γρ.) και αν χρειαστεί, πρέπει να επαναλαμβάνεται άμεσα. Αναβολή για λόγους τεχνικούς, κλιματικούς ή οικονομικούς διακυβεύει την αποτελεσματικότητα.
2. Οι υψηλές δακοσυλλήψεις πρέπει να ελεγχθούν με δεύτερη αποτελεσματική γενική διαβροχή, ενώ οι δακοπροσβολές πρέπει να επισημανθούν και να καθηλωθούν άμεσα με ψεκασμούς κάλυψης με διασυστηματικά φάρμακα από τις υπηρεσίες δακοκτονίας.
3. Η συγκρότηση, σε επίπεδο Περιφέρειας, ενός συντονιστικού οργάνου με συμμετοχή έμπειρων επιστημόνων και εκπροσώπων των παραγωγών, το οποίο θα καθορίζει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές για κρίσιμα σημεία της εφαρμογής της μεθόδου, είναι απαραίτητη.
4. Οι νόμιμες ή παράτυπες εξαιρέσεις ελαιώνων από τους δολωματικούς (βιολογικοί, μειωμένης καρποφορίας, περιφραγμένοι, δύσβατοι κ.α.) πρέπει να περιοριστούν δραστικά γιατί ακυρώνουν την έννοια των «γενικών διαβροχών».
5. Η εφαρμογή ψεκασμών σε ημέρες με υψηλές θερμοκρασίες, μπορεί να αντιμετωπιστεί με εκτέλεση τους κατά τις πολύ πρωινές ώρες οπότε οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες, όπως γινόταν και παλαιοτέρα ακόμη και κατά τους αεροψεκασμούς.
6. Η εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών με εκτόξευση του ψεκαστικού υγρού από μεγάλες αποστάσεις πρέπει να αποφευχθεί, γιατί μειώνει την αποτελεσματικότητα αλλά και διότι μπορεί να συντελέσει σε υπολείμματα στο ελαιόλαδο.
7. Η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων και η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του Δάκου πρέπει να τεκμηριώνονται με συγκεκριμένες έγκυρες δημοσιευμένες επιστημονικές εργασίες. Οι ερευνητικές εργασίες που χρηματοδοτεί το ΥπΑΑΤ πρέπει να δημοσιεύονται.
8. Η αναβολή εκτέλεσης ψεκασμών κατά τις αργίες μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί με καταβολή των επιπλέον νόμιμων αμοιβών στο απασχολούμενο προσωπικό (Τομεάρχες, ψεκαστές κλπ)
Τιμές: Διατηρούνται πάνω από 4€ στην Ισπανία!
Με σημάδια ανόδου στην Ελλάδα, σταθερές στην Ιταλία.
Η διαπιστωμένη πλέον σημαντική μείωση της ερχόμενης ελαιοπαραγωγής της Ισπανίας, έχει ήδη τις επιπτώσεις της και στη διεθνή αγορά ελαιολάδου. Έτσι, από τη μια πλευρά εκδηλώνεται μια τάση περιορισμού της διάθεσης από πλευράς παραγωγών και ελαιοτριβείων, ενώ από την άλλη οι ειδήσεις για ενεργειακή, οικονομική και επισιτιστική κρίση φαίνεται ότι προκαλούν κάποια διστακτικότητα της ζήτησης από πλευράς Βιομηχανιών.
Στα πλαίσια αυτά σύμφωνα και με τα στοιχεία του Δελτίου τιμών της 02-08-2022 του ΣΕΔΗΚ (www.sedik.gr), η κατάσταση της διεθνούς αγοράς την εβδομάδα αυτή διαμορφώνεται ως εξής:
Στην Ισπανία (Πιν.1), οι τιμές του έξτρα παρθένου με κάποιες διακυμάνσεις συνεχίζουν να αυξάνονται. Οι μέγιστες διατηρούνται γύρω στα 4€/kg φθάνοντας την τρέχουσα εβδομάδα στα 3,93 €/kg, ενώ οι ελάχιστες παρουσιάζοντας μια συνεχή αύξηση έφτασαν στα 3,68€/kg.
Στην Ελλάδα επίσης οι τιμές του έξτρα παρουσίασαν κάποια σημάδια ανόδου (Πιν.1). Στην Κρήτη αυξήθηκαν ελαφρά λόγω της τιμής που πέτυχε με διαγωνισμό ο Α.Σ. Εμπάρου και κυμάνθηκαν μεταξύ 3,68-3,30€/kg, αλλά και στην Πελοπόννησο παρουσίασαν αυξητική τάση και κυμάνθηκαν μεταξύ 3,55 -3,40 €/kg, ενώ στην Κέρκυρα διατηρηθήκαν στα 3,90€/kg.
Στην Ιταλία οι τιμές του έξτρα παρουσίασαν κάποια σταθερότητα. Διατηρήθηκαν στα ίδια επίπεδα κυμαινόμενες μεταξύ 6,30€/kg οι μέγιστες και μέχρι 3,80€/kg οι ελάχιστες.
Θύματα των πυρκαγιών οι παραδοσιακοί ελαιώνες λόγω εγκατάλειψης
■ Παραβλέπεται από την πολιτεία η τεράστια περιβαλλοντική και κοινωνική αξία τους.
Δυστυχώς οι επισημάνσεις των υπομνημάτων του ΣΕΔΗΚ και οι αναφορές μας σε προηγούμενα ΕΛΑΙΟΝΕΑ (βλέπε www.sedik.gr 06-7-22, 23-12-21,16-12-21) για τους κινδύνους που διατρέχουν οι παραδοσιακοί ελαιώνες της χώρας λόγω της εγκατάλειψης τους από την ΚΑΠ επαληθεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό με τις πυρκαγιές των τελευταίων ημερών.
Οι τεράστιας κοινωνικής και περιβαλλοντικής αξίας παραδοσιακοί ελαιώνες που λόγω του υψηλού καλλιεργητικού κόστους και μειωμένης παραγωγικότητας εγκαταλείπονται καλλιεργητικά, καταλαμβάνονται από ζιζάνια και γίνονται ιδιαίτερα ευάλωτοι στις πυρκαγιές με οδυνηρές συνέπειες στο περιβάλλον, το κλίμα και τη διάβρωση του εδάφους!
Αντίθετα, ελαιώνες που είχαν δεχτεί στοιχειώδη καλλιέργεια και είναι ελεύθεροι από ζιζάνια (βλέπε φωτό) έμειναν ανέπαφοι από τις φλόγες και διατηρήθηκαν σχεδόν αβλαβείς.
Ωστόσο, η περιβαλλοντική αξία των παραδοσιακών ελαιώνων είναι τεράστια, αφού:
-Λειτουργούν ως ένα φυσικό δάσος που με το αειθαλές φύλλωμά τους αποτελούν ένα μόνιμο και ανέξοδο απορροφητήρα CO2 που συμβάλλει αποφασιστικά στην αποτροπή της κλιματικής κρίσης.
-Φιλοξενούν πολυάριθμα είδη χλωρίδας και πανίδας, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη διατήρηση της «βιοποικιλότητας».
Ανάγκη σχεδίου για υποστήριξη της ελαιοκαλλιέργειας
Ο ΣΕΔΗΚ με υπομνήματα του έχει προτείνει όπως το ΥπΑΑΤ ένταξη στο στρατηγικό σχέδιο της ΚΑΠ αλλά και στα Εθνικό σχέδιο, ειδικά μέτρα υποστήριξης της ελαιοκαλλιέργειας, τα οποία όμως μέχρι στιγμής όχι μόνο δεν λήφθηκαν υπόψη, αλλά ούτε καν απαντήθηκαν. Η ελαιοκαλλιέργεια όμως εξακολουθεί να είναι ο κυριότερος κλάδος του πρωτογενούς τομέα από πλευράς εισοδήματος αλλά και από πλευράς απασχόλησης, αφού η ελαιοκομία περιλαμβάνει το 38% των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων της χώρας.
Παρά ταύτα και ενώ στην Ισπανία και Ιταλία οι ελαιώνες με την νέα ΚΑΠ τυγχάνουν ιδιαίτερης υποστήριξης, στην Ελλάδα, υποβαθμίζονται και εξομοιώνονται με ασκεπείς εκτάσεις και βοσκοτόπους και τελικά γίνονται θύματα των πυρκαγιών
Στην Ισπανία, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο Υπουργός Γεωργίας κ. Planas, οι παραδοσιακοί ελαιώνες, σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο της χώρας, εντάσσονται στις συνδεδεμένες ενισχύσεις και στα οικολογικά σχήματα. Έτσι, υποστηρίζονται με ειδικό μέτρο στο οποίο εντάσσονται γενικά οι ξηρικοί ελαιώνες που βρίσκονται σε εδάφη με κλίσεις άνω από 25% αλλά και οι ελαιώνες με μικρότερες κλίσεις που έχουν πυκνότητα φύτευσης μέχρι 8 δέντρα ανά στρέμμα.
Το μέτρο επικρότησε η Ένωση Μικρών Αγροτών (UPA) Ανδαλουσίας η οποία το χαρακτήρισε ως “ιστορικό ορόσημο”
Επομένως, σωστό και δίκαιο είναι έστω και την τελευταία στιγμή να υπάρξει κάποιος σοβαρός ειδικός σχεδιασμός όχι μόνο για την επιβίωση αλλά και για την αναβάθμιση της. Και για αυτό χρέος έχουν και η Κυβέρνηση και η Αντιπολίτευση.
Οι προτάσεις του ΣΕΔΗΚ, τόσο στα πλαίσια της ΚΑΠ, όσο και στα πλαίσια της Εθνικής πολίτικης έχουν ως εξής
Στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ :
1. Ένταξη της Ελαιοκαλλιέργειας σε χωριστή ειδική «αγρονομική περιφέρεια» μέσα στην οποία οι άμεσες ενισχύσεις θα πρέπει να διατηρηθούν και αν χρειαστεί, να τεθούν σε πλαίσια μόνο αγρονομικής περιφερειακής σύγκλισης.
2. Υποστήριξη των παραδοσιακών ελαιώνων που βρίσκονται σε δύσβατες περιοχές με ένταξη τους στις συνδεδεμένες και αναδιανεμητικές ενισχύσεις, ανεξάρτητα από την έκταση τους.
3. Αποκατάσταση των περικαμμένων ενισχύσεων των μικρών ελαιοπαραγωγών που έχουν ελαιώνες κάτω των 4 στρ. ή λαμβάνουν ενισχύσεις κάτω από 250 ευρώ και ένταξη τους στο μέτρο των ενισχύσεων των 1250€ που προτείνεται από θεσμούς της ΕΕ για μικρούς παραγωγούς.
Στα πλαίσια της εθνικής πολιτικής:
1. Εξυγίανση της διάθεση του ελαιολάδου με θέσπιση μέτρων διάθεσης του χύμα με πλειοδοτικούς διαγωνισμούς και προώθησης της διάθεσης τυποποιημένου με τη δημιουργία μεγάλων βιώσιμων μονάδων τυποποίησης και εξαγωγών.
2. Προστασία της ποιότητας με ένταξη της Δακοκτονίας στις φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις και ριζική αναδιοργάνωση της εφαρμογή της όπως έχει αναφερθεί σε άλλα υπομνήματα.
3. Κάλυψη από ΕΛΓΑ των ζημιών στις ελιές από καύσωνες στην άνθηση, αφού η εξαίρεση τους με τον ισχύοντα κανονισμό είναι άδικη και δεν έχει καμία επιστημονική βάση.
Σημαντικά μειωμένη η ερχόμενη ελαιοπαραγωγή στην Ισπανία
Απόφαση Δημάρχων για στήριξη εργαζόμενων και ελαιοπαραγωγών
Σοβαρή είναι η ανησυχία και ο προβληματισμός που επικρατεί στην Ισπανία και ιδιαίτερα στην κυρία ελαιοπαραγωγική επαρχία του Χαέν εξαιτίας της διαπιστωμένης πλέον σημαντικής μείωσης της ερχομένης ελαιοπαραγωγής, αλλά και της παραγωγικής επιβίωσης ελαιώνων της χώρας.
Αυτό επιβεβαιώθηκε σε πρόσφατη συνεδρίαση του Συμβουλίου των 97 Δήμων της επαρχίας Jaén Ανδαλουσίας (αντίστοιχο της δικών μας ΠΕΔ), κατά την οποία αποφασίστηκε η έγκριση έκτακτου σχεδίου ύψους 10 εκ. € για την υποστήριξη του εισοδήματος από την μείωση που αναμένεται να υποστεί κατά την ερχόμενη ελαιοκομική περίοδο.
Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος του Συμβουλίου αυτού κ. Francisco Reyes, ο οποίος προέδρευσε της συνεδρίασης “ανησυχεί ιδιαίτερα για την κατάσταση που μπορεί να βιώσουν οι ελαιώνες της περιοχής, λόγω της ανυπαρξίας βροχοπτώσεων, της καταστροφής της ανθοφορίας και της κατάστασης που έχουν περιέλθει τα ελαιόδεντρα στην επαρχία Χαέν”. Όπως επεσήμανε η Περιφέρεια της Ανδαλουσίας, κατά το τέλος Σεπτεμβρίου, μάλλον θα δώσει ακριβή εκτίμηση της ελαιοπαραγωγής, ωστόσο όπως είπε οι αγροτικές οργανώσεις, οι ελαιοπαραγωγοί και οι δήμαρχοι, υποστηρίζουν ότι η αυτή θα είναι πολύ μικρή».
Για τον λόγο αυτό, όπως είπε, σήμερα προτείνουμε στους Δημάρχους να αποφασίσουν «Έκτακτο Σχέδιο Απασχόλησης» για την αντιμετώπιση της σημαντικής μείωσης των εισοδημάτων των εργαζόμενων που αναμένεται να προκύψει από την συντόμευση του χρόνου της μικρότερης συγκομιδής της ελιάς» για το οποίο θα διαθέσουμε 10 εκατομμύρια ευρώ.
Παράλληλα, όπως είπε, θα απαιτήσουμε από την Κυβέρνηση και την Περιφέρεια της Ανδαλουσίας να συμβάλλουν και αυτές στην κρίσιμη αυτή κατάσταση που βιώνει η ελαιοκομία μας. Η Κυβέρνηση να μειώσει τις εισφορές και η Περιφέρεια να καταρτίσει σχέδιο απασχόλησης .
*Ο Νίκος Μιχελάκης, είναι Δρ. Γεωπόνος, πρώην Δ/ντής του Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων και Επιστ. Σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ.
Τα άρθρα του εκφράζουν προσωπικές απόψεις και δεν απηχούν κατά ανάγκη τις απόψεις του ΣΕΔΗΚ. Μπορούν να αναδημοσιευτούν μόνο μετά άδεια του (nmixel@otenet.gr)
