Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης, καθηγητής Φιλοσοφίας Παν. Αθηνών, συγγραφέας, πρ. πρύτανης
Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ
Αναφορές σύγχρονης επικαιρότητας από το σημαντικό βιβλίο του με 80 μικρά δοκίμια με τίτλο “Σπασμένος αμφορέας”, στο οποίο προαναφερθήκαμε πριν 2 μήνες. Για να ξαναναφερθούμε σήμερα λόγω της κρίσιμης πολιτικής, κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και εκλογικής μας επικαιρότητας.
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΜΑΣ
Είχα γράψει πριν λίγες εβδομάδες για το βιβλίο του καθηγητή της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρ. πρυτάνεως και πολυγραφότατου συγγραφέα, γι’ αυτό το βιβλίο με τα 80 μικρά, κομψά και τόσο ουσιαστικά φιλοσοφικής σκέψης κείμενα. Τίτλος του βιβλίου (που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΠΕΔΙΟ) είναι ο εξαιρετικά συμβολικός τίτλος “Σπασμένος αμφορέας”. Ενας τίτλος που εκφράζει καθοριστικά τη θραυσμένη σε αμέτρητα κομμάτια αρχαιοελληνική και νεοελληνική κληρονομιά του πολιτισμού μας καθώς και όλων των αξιών που
ΟΙ ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΛΑΘΩΝ ΜΑΣ
αυτός ο πολιτισμός κληροδότησε στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στη σύγχρονη δύση. Για να απεμπολούμε εμείς αυτή την κληρονομιά, η Ευρώπη να την εκμεταλλεύεται, η Δύση να την καταπατεί και η ανατολή να την απειλεί σε τόσα πολλά επίπεδα εξαιτίας των δικών μας ανακόλουθων πολιτικών και κομματικών συμφερόντων.
Ολων αυτών που τα ζούμε χρόνια και χρόνια χωρίς να τα υπερβαίνουμε. Για να αντιμετωπίζουμε τώρα τις σχεδόν ανυπέρβλητες συνέπειές τους.
Αυτές που και στις τωρινές εκλογές παρουσιάζονται με τις ίδιες “μάσκες” σωτηρολογικότητας αφενός, αλλά και τις απάνθρωπες προεκλογικές συμπεριφορές αφετέρου.
ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΕΞΟΥΘΕΝΩΜΕΝΟΣ ΛΑΟΣ
Τόσο από τους αρχηγούς όλων των μεγάλων και μικρών κομμάτων όσο και από τα διακεκριμένα και μη πολύ προβεβλημένα στελέχη. Με όλους και όλες μαζί να ισχυρίζονται ότι υπηρετούν τη δημοκρατία, την αλήθεια, την ελευθερία, τα συμφέροντα του λαού και της πατρίδας. Τώρα όμως αυτή η πατρίδα είναι καταβυθισμένη, ο λαός απογοητευμένος και οικονομικά εξουθενωμένος, η ελευθερία βούλησης και δράσης αποδυναμωμένη και η δημοκρατία έχει μετασχηματιστεί σε μια συγκεκαλυμμένη παρα-δημοκρατία και η Ελλάδα ένας παλιότερος και σύγχρονος σπασμένος αμφορέας.
Η ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΜΕΤΑΚΥΛΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ
Ο καθηγητής Θ. Πελεγρίνης προς το τέλος του κειμένου του “Ζην επικινδύνως” αναφέρει ότι: Αν οι άνθρωποι, προκειμένου να δικαιολογήσουν τις επιλογές των, προστρέχουν στους κανόνες ηθικής, είναι γιατί πιστεύουν πράγματι σ’ αυτούς και άλλοι για να αποφύγουν την ανάληψη της ευθύνης των αποφάσεών τους. Δεν πρόκειται για ανιδιοτελή πίστη, αλλά για έναν πλάγιο τρόπο, έναν ύπουλο ελιγμό, ένα τέχνασμα προκειμένου να παρακάμψουμε τα διλήμματα που ορθώνονται μπροστά μας στη ζωή. Εν ονόματι της πίστης του στον κανόνα λέμε, πάντα την αλήθεια, μπορεί κάποιος να δικαιολογήσει την απόφασή του, ν’ αποκαλύψει ένα μυστικό.
Δεν φταίει ο ίδιος, μπορεί να ισχυριστεί πού αποκάλυψε το μυστικό.
Αλλά η πίστη του στον κανόνα να λέμε πάντα την αλήθεια τον υποχρέωνε να το αποκαλύψει, τι άλλο παρά υποκρισία μπορεί να είναι η μετακύλιση της ευθύνης του πράττοντος ανθρώπου από τον ίδιο στον κανόνα της ηθικής.
Αν θέλουμε να πετάξουμε από πάνω μας την υποκρισία στην οποία μας οδηγεί η υπαγωγή μας στους περί ηθικούς κανόνες, καλό είναι να το κάνουμε εγκαίρως και με θάρρος, να μην περιμένουμε, όπως ο χτίστης της αρχαίας Αιγύπτου ή ο Καντ όλη μας τη ζωή να βρούμε την κατάλληλη στιγμή για να το αποφασίσουμε. Αλλιώς, αν περιμένουμε, κινδυνεύουμε να κατηγορηθούμε για υστεροβουλία, που δεν διαφέρει πολύ από την υποκρισία.
ΜΕΓΑΛΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟ ΖΗΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΣ
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ζωή μας, οχυρωμένη πίσω από τους κανόνες της ηθικής, γίνεται πιο ανώδυνη από όσο θα ήταν αν αποφασίζαμε να ζήσουμε ακάλυπτοι από αυτούς – ανώδυνη.
Αλλά και λιγότερο ενδιαφέρουσα όσο μεγάλοι κι αν είναι οι κίνδυνοι από τις προκλήσεις που θα αποφασίζαμε να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας, δεν παύουν να δίνουν στη ζωή άλλο, από γεμάτο περιεχόμενο προς το οποίο προσβλέπουμε για την απόκτηση της ευτυχίας. Το “μυστικό” για μια ζωή γεμάτη και ευτυχισμένη είναι ένα: Το ζην επικινδύνως. Ετσι είπε ο Νίτσε.
Αλλά παρ’ όλα αυτά… Ενα πείραμα είναι η ζωή… λέει στο 21ο κείμενό του ο συγγραφέας Θ.Π. που έχει τίτλο “Ελπίδα” για να μας πει πως:
ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙΣ ΑΠΑΞ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ
Ο πειραματιστής της ζωής δεν ξέρει βέβαια εκ των προτέρων αν το πείραμα που αναλαμβάνει να εκτελέσει θα τον δικαιώσει και εκείνο που έχει μέσα στο μυαλό του θα αποδειχθεί ότι ισχύει στην πραγματικότητα. Θα πρέπει για να δει αν η επιλογή του είναι σωστή, να εκτελέσει πρώτα το πείραμα -και ίσως χρειαστεί να το εκτελέσει ξανά και ξανά διορθώνοντάς το κάθε φορά, μέχρι να πειστεί ότι έλαβε υπόψη του όλες τις παραμέτρους… Είναι πάντοτε ενδεχόμενο το πείραμα, τελικά, να μην ανταποκριθεί στις προσδοκίες του και να χρειαστεί να κάνει άλλες σκέψεις.
…Ετσι δεν γίνεται και με τη ζωή; Υπάρχουν, παρ’ όλα αυτά στιγμές που οι επιλογές μας στη ζωή μπαίνουν στη δοκιμασία του πειράματος. Απαξ ό,τι αποφασίζεις αυτό είναι. Δεν υπάρχει εν προκειμένω η δυνατότητα επιστροφής… για να δοκιμάσεις πάλι, όπως συνέβη στις περιπτώσεις του Πεταίν (συνεργάτη πρωθυπουργού των Γερμανών στην κατεχόμενη Γαλλία στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο που η απεμπόληση της ελπίδας συνεπέφερε την καταδίκη του…).
ΕΜΕΙΣ ΤΩΡΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟΣΑ ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΙ ΘΑ ΑΠΟΦΑΣΙΣΟΥΜΕ;
Εμείς τώρα με τόσα εκλογικά πειράματα τι άραγε θα αποφασίσουμε σαν κυρίαρχος (με πλήρη όμως αποκυριαρχία) λαός, δείχνοντας ο κάθε πολίτης ελπίδα και γενναιοψυχία; Ομως, ποια γενναιοψυχία θα δείξουν και οι πολιτικοί ηγέτες μας που τόσο συμβατικά λειτουργούν και στην τωρινή εκλογική μας πραγματικότητα με επιφανειακή και όχι ουσιαστική σε βάθος γενναιοψυχία; Αντί για εκείνη την καταστροφική μικροψυχία…
Ο καθηγητής Φιλοσοφίας και βαθιά πνευματικός άνθρωπος στοχασμού και προκινδύνευσης στο 32ο κείμενό του με τίτλο “Η γενναιοψυχία της πολιτικής” γράφει τα κάτωθι εξαιρετικώς σημαντικά για τους ηγέτες της υψηλής και χαμηλής ευθύνης, αλλά και για την κρίσιμη συγκυρία που διανύουμε, στη δραματική εκλογική αναμέτρηση της 20ής Σεπτεμβρίου.
Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΔΕΝ ΜΟΥ ΠΑΕΙ ΝΑ ΥΠΕΞΑΙΡΩ ΤΗ ΝΙΚΗ
Γράφει, λοιπόν, ο Θεοδόσης Πελεγρίνης τα εξής: Με γενναιοψυχία, όπως ο αξεπέραστος Μέγας Αλέξανδρος, συμπεριφέρθηκε και ο συντηρητικός Αρολντ Μακ Μίλαν, άλλοτε πρωθυπουργός της Αγγλίας. Στην προτροπή του Πολυπέρχωνα να επιτεθεί (ο Αλέξανδρος) νύχτα στον Δαρείο προκειμένου να εκμεταλλευτεί το σκοτάδι, ο Αλέξανδρος αντέδρασε απαντώντας: Δεν θα το κάνω. Δεν μου πάει να υπεξαιρώ τις νίκες μου. Καλύτερα να κλαίγομαι για την ήττα μου, παρά να κοκκινίζω για τη νίκη μου.
Αλλά και ο Μακ Μίλαν με θάρρος πήρε την απόφασή του, όταν στη δεκαετία του 1950, συνέβη στη χώρα ένα πυρηνικό ατύχημα. Τι έπρεπε να κάνει: Να το αποκαλύψει λαμβάνοντας παράλληλα η κυβέρνησή του μέτρα ώστε να περιοριστεί το κακό ή να συνεχίσει το πυρηνικό πρόγραμμα που αποσκοπούσε στην απαραίτητη για την ευημερία της χώρας του οικονομική επάρκειά της;
Σε αντίθεση μάλιστα προς τη γενναιοψυχία του Αλέξανδρου η γενναιοψυχία που εκαλείτο να επιδείξει ο Μακ Μίλαν μοιάζει αδιέξοδη σε σχέση με τον Αλέξανδρο που το δίλημμά του ήταν: Να εξασφάλιζε νίκη ή να διεκδικούσε μια νίκη διακυνδυνεύοντας να τη χάσει, αλλά για τον Μακ Μίλαν αντίθετα δεν υπήρχε άλλη επιλογή από το να χάσει -ό,τι από τα δύο αποφάσιζε
ΛΕΓΟΝΤΑΣ ΨΕΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΛΑΟ
…Για τον Μακ Μίλαν όμως η ιστορία είναι σαφής. Από τις δύο επιλογές προέκρινε με γενναιοψυχία την πιο ατιμωτική για τον ίδιο λέγοντας ψέματα στον λαό που τον είχε εμπιστευθεί. Ενώ, θα μπορούσε ακολουθώντας την άλλη επιλογή να πει στον λαό την αλήθεια μ’ έναν μελοδραματικό μάλιστα τόνο για να προκαλέσει τη συμπάθεια που οι πολιτικοί επιδιώκουν και να αφήσει έτσι πονηρά σε άλλον στο μέλλον την ευθύνη για το πρόγραμμα χωρίς μετά τον θόρυβο που θα δημιουργούσε η αποκάλυψή του να είναι και βέβαιο πότε κι αν θα υπήρχε αυτός ο άλλος. Η πολιτική έλεγε ο Μακ Μίλαν -κι αυτό μέτρησε στη λήψη της απόφασής του- είναι οι ΑΝΘΡΩΠΟΙ. Γιατί η πολιτική υπάρχει για να συμβάλει στην ευημερία των ανθρώπων αδιαφορώντας αν θίγεται το προσωπικό συμφέρον του ανθρώπου που την ασκεί.
ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΝΝΑΙΟΨΥΧΙΑ ΑΝΤΙ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΨΥΧΙΑΣ
Αυτό όμως πρέπει να το έχουν υπόψη τους όσοι ανοήτως ή σκοπίμως διατυπώνουν αφορισμούς του είδους: η πολιτική είναι βρώμικη ή οι πολιτικοί να λένε την αλήθεια. Τα πράγματα στη ζωή είναι τόσο σύνθετα ώστε να χρειάζεται κανείς στην πολιτική… να παίρνει ενίοτε αποφάσεις που παραβιάζουν βασικούς κανόνες ηθικής προς τούτο απαιτείται ΓΕΝΝΑΙΟΨΥΧΙΑ (κι όχι μικροψυχία) τόσο από όσους πολιτικούς βρίσκονται μπροστά σε τόσο μεγάλης ιστορικής σημασίας αποφάσεις.
Ομως πρέπει να μη συγχέουμε τον πολιτικό (που από το χρέος να συμβάλει στην ευημερία των ανθρώπων) κρύβει την αλήθεια με τον πολιτικό που λέει ψέματα προς όφελος δικό του και των περί αυτών…
Ελλάδα, εκλογές 20ής Σεπτεμβρίου 2015. Ομως η Ελλάδα ολόκληρη ένας ως “σπασμένος αμφορέας”, τον οποίο ψηφοφόροι πολίτες γενναιοφροσύνης προκαλούν να τον αναδημιουργήσουμε!
