Ο ειλικρινής διάλογος, με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες του κάθε λαού, αλλά με παράλληλη αντιμετώπιση όλων των στερεοτύπων και των μύθων, είναι το ζητούμενο ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς, ειδικά αυτήν την περίοδο της κρίσης. Ενας διάλογος, στον οποίο τα μέσα και οι δημοσιογράφοι οφείλουν να συνεισφέρουν χωρίς «λαϊκισμούς και φτηνούς εντυπωσιασμούς» και πέρα από επιχειρηματικά ή πολιτικά συμφέροντα. Πάνω σε αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε η συζήτηση χθες, πρώτη ημέρα της διημερίδας που πραγματοποιείται στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου (Ιδρυμα “Αγία Σοφία”).
Ζητούμενο της συνάντησης είναι η συνεργασία Γερμανών και Ελλήνων δημοσιογράφων, ώστε το θέμα της οικονομικής κρίσης και οι συνέπειές του για την Ελλάδα να έχουν όσο το δυνατόν ακριβέστερη και αντικειμενικότερη κάλυψη, χωρίς στρεβλώσεις και εθνικιστικά παραληρήματα.
Της έναρξης της συνάντησης προηγήθηκαν χαιρετισμοί από τον Γιάννη Γαρεδάκη, πρόεδρο του Ινστιτούτου και ιδρυτή της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα”, τον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη, τους δημάρχους Αποκόρωνα Χαράλαμπο Κουκιανάκη και Πλατανιά Γιάννη Μαλανδράκη. Μεταξύ άλλων, το “παρών”, κατά την έναρξη των εργασιών, έδωσαν ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων Απόστολος Βουλγαράκης και ο περιφερειακός σύμβουλος Δημήτρης Μιχελογιάννης.
ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ Μ.Μ.Ε.
Αμέσως μετά τους χαιρετισμούς ο συντονιστής της συζήτησης Γιάννης Παπαδημητρίου της Deutsche Welle ξεκίνησε το πρώτο μέρος της συζήτησης με θέμα “Ευρωπαϊκή πολιτική και κρίση στον καθρέφτη των Μέσων” δίνοντας τον λόγο στον Γιώργο Τζoγόπουλο (think Tank ELIAMEP), o oποίος παρουσίασε εύγλωττα τα αποτελέσματα έρευνας που έκανε και αφορούσαν τη δημοσιογραφική παρουσίαση της ελληνικής κρίσης από τα διεθνή Μ.Μ.Ε.
Η ομιλία του στηριζόταν κυρίως σε 10 παρατηρήσεις που κατά την έρευνα ήταν εκείνες που ξεχώρισαν. Δέκα θέσεις που, όπως είπε ο Γ. Τζογόπουλος, πολύ πιθανό να έδιναν έναυσμα για περαιτέρω συζήτηση.
Ο Γ. Τζογόπουλος παρατήρησε λοιπόν πως:
1. Το θέμα της οικονομικής κρίσης δεν παρουσιάστηκε συμπαγώς. Υπήρχαν εποχές που υπερτονιζόταν και άλλες που ατονούσε στα διεθνή Μ.Μ.Ε.
2. Παρουσιάστηκε σαφής μεταστροφή στο κλίμα αντιμετώπισης των ξένων Μ.Μ.Ε. όσον αφορά την Ελλάδα.
3. Οι ξένοι δημοσιογράφοι ενδιαφέρονταν κυρίως για την οικονομική πτυχή της κρίσης και όχι για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν συγκεκριμένα οι Ελληνες. Εδιναν δηλαδή έμφαση περισσότερο σε ζητήματα, όπως το ενδεχόμενο “ντόμινο”, αλλά δεν αναλώνονταν στα δεινά που είχε να αντιμετωπίσει ο μέσος Ελληνας πολίτης.
4. Η κάλυψη εδιαφοροποιείτο ανάλογα με το έντυπο. Δεν αντιμετώπισαν όλοι οι δημοσιογράφοι με τον ίδιο τρόπο την ελληνική οικονομική κρίση.
5. Οι ξένοι δημοσιογράφοι σπατάλησαν περισσότερο μελάνι για την Ελλάδα (και όχι για την Ισπανία, την Ιρλανδία κ.λπ.) πιθανώς επειδή στην Ελλάδα τα νούμερα ήταν πολύ χειρότερα από εκείνα άλλων χωρών σε κρίση, αλλά και επειδή η χώρα μας είχε παράλληλα πολλές ιστορίες διαφθοράς και φοροδιαφυγής.
6. Ωστόσο, οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κρίση παρουσιάστηκαν τελικά με μικρές διαφορές στα διεθνή Μ.Μ.Ε.
7. Η ελληνική κρίση έβαλε στο προσκήνιο των διεθνών μέσων το θέμα για το μέλλον της Ευρώπης, μια συζήτηση που δεν γινόταν καν πριν από το 2009.
8. Η «ελληνογερμανική παρεξήγηση» οφείλεται εν μέρει και στα Μ.Μ.Ε. Από το 2009 – 2012 τα Μ.Μ.Ε. έχουν παίξει αρνητικό ρόλο οξύνοντας τις ελληνογερμανικές σχέσεις, αλλά πίσω από αυτά τα δημοσιεύματα είναι συνήθως συγκεκριμένες πολιτικές.
9. Οι πηγές των ξένων δημοσιογράφων του εξωτερικού για να περιγράψουν την κρίση ήταν από έντυπα και δημοσιογράφους της Ελλάδας. Τα περισσότερα διεθνή δημοσιεύματα τον πρώτο καιρό της κρίσης αποτελούσαν αναδημοσίευση άρθρων και αναλύσεων του ελληνικού Τύπου.
10. Εχει σημασία να διασαφηνιστεί, αν η κάλυψη της ελληνικής κρίσης σχετίζεται με πιθανά κερδοσκοπικά παιχνίδια που γίνονταν στο εξωτερικό.
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ Μ.Μ.Ε.
Τον λόγο στη συνέχεια πήρε ο Σπύρος Μοσκόβου της Deutsche Welle, ο οποίος -μεταξύ άλλων- αναφέρθηκε στην ανθελληνική καμπάνια της “Bild”, προσθέτοντας όμως ότι η συγκεκριμένη εφημερίδα υπερασπίζεται συγκεκριμένα συμφέροντα και δεν ανήκει στις έγκριτες γερμανικές εφημερίδες. «Η οικονομική κρίση έπιασε στον ύπνο τη Γερμανία», είπε «μια μερίδα πίστευε πως η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει χωρίς τα βάρη των υπερχρεωμένων χωρών, ενώ μια άλλη μερίδα πίστευε πως μόνο με τη διάσωση της Ελλάδας θα διασωζόταν και το ευρώ». Από την άλλη ο Σ. Μοσκόβου παρατήρησε πως και οι Ελληνες ήταν ανέτοιμοι για ό,τι συνέβη: «Πολλές φορές οι Ελληνες κατηγορούσαν για υδροκεφαλισμό το Δημόσιο, παραπονούνταν για τη διαφθορά. Οταν όμως άκουσαν τα ίδια πράγματα να τα λένε Γερμανοί, επαναστάτησαν». Ο Σ. Μοσκόβου αναφέρθηκε και στο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Τρικούπη, θυμίζοντας τα περιστατικά της ιστορίας του 1893, καλώντας τους παρεβρισκόμενους να κάνουν τις όποιες συγκρίσεις.
Στη συνέχεια η Νατάσα Μπαστέα, δημοσιογράφος στα ΝΕΑ, τόνισε πως τα αποτελέσματα της κρίσης ήταν και οι διάφορες εθνικιστικές συμπεριφορές. Και μοιράστηκε με τους παρευρισκόμενους μια ενδιαφέρουσα θεωρία όσον αφορά μερικά “εμπρηστικά” δημοσιεύματα: Πιθανώς «οι ακρότητες των μέσων να λειτουργούν ως εκτόνωση. Να εκτονώνεται ο κόσμος με αυτά που διαβάζει για να αποφεύγονται άλλου είδους πιο ακραίες αντιδράσεις», είπε και κατέληξε: «Εμείς οι δημοσιογράφοι πρέπει να αναδεικνύουμε την Ευρώπη των λαών, αλλά δεν πρέπει και να ξεχνάμε πως την τύχη των λαών την εκμεταλλεύονται λίγοι».
ΑΠΟ ΤΟ GREXIT
ΣΤΟ SUCCESS STORY
Ο Μανώλης Αναγνωστάκης, δημοσιογράφος του Mega, τόνισε πως «τα μέσα δεν είναι κάτι τυχαίο, αλλά καθοδηγούνται από τους επιχειρηματίες τους» και είπε ότι το ιδιαίτερα ενδιαφέρον όσον αφορά την ελληνική οικονομική κρίση είναι πως, ενώ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2011 η πλειονότητα της Ευρώπης και ο Β. Σόιμπλε μιλούσαν για Grexit, δύο μήνες μετά την αρχή διακυβέρνησης Σαμαρά, ξαφνικά Ευρώπη και Μέρκελ κάνουν λόγο για success story! «Είναι προφανές πως, όταν αλλάζει η πολιτική και τα συμφέροντα, αλλάζει και η θέση των media», είπε ο Μ. Αναγνωστάκης και τόνισε σχετικά με τα διάφορα “εμπρηστικά” δημοσιεύματα που κυκλοφόρησαν κατά καιρούς ότι «καταλαβαίνω πως ένα προκλητικό εξώφυλλο πουλάει, αλλά όλα έχουν ένα όριο». Πιθανώς, συνέχισε «να μην είμαστε και εμείς οι ίδιοι έτοιμοι να δούμε και να ακούσουμε τις αλήθειες μας» και δεν παρέλειψε να αναφερθεί και τον χαρακτηρισμό «τεμπέληδες» που αποδόθηκε κατά καιρούς στους Ελληνες. «Δεν είναι δυνατόν να μιλάς για έναν λαό με στερεότυπα. Να λες πως ένας λαός είναι “τεμπέληδες”. Δεν είναι όλοι τεμπέληδες. Οι δημοσιογράφοι έχουμε δύναμη στα χέρια μας. Είναι δύσκολη η δουλειά μας και γίνεται όσο πάει και δυσκολότερη. Υπάρχουν συμφέροντα, πολιτικά, οικονομικά… Εκείνο που είναι δύσκολο είναι η αντικειμενικότητα και η αλήθεια».
Τελευταίος ομιλητής της πρωινής συνεδρίας, ο κ. Μακόφσκι, διευθυντής του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Αθήνα, υπενθύμισε πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως που ίδρυσε Ινστιτούτο Γκαίτε. Με αφορμή αυτό σημείωσε πως «η Ελληνογερμανική σχολή λειτουργεί 165 χρόνια και υπάρχει έντονη ανταλλαγή στον τομέα πολιτισμού και επιστημών. Αυτό που έγινε το 2009 ήταν σοκ στις ελληνογερμανικές σχέσεις. Πώς δύο χώρες με τέτοιο υπόβαθρο είχαν τόση αλλαγή στις σχέσεις τους;
Πώς φτάσαμε σε τέτοιο σημείο; Αυτό πρέπει να αναρωτηθεί κανείς». Ο κ. Μακόφσκι κατέληξε πως υπάρχει πολύς χώρος για διάφορες ερμηνείες και κάποια μέσα χρησιμοποιούν αυτό τον χώρο για να κάνουν κάτι θετικό και εποικοδομητικό, ενώ κάποια άλλα για να αμαυρώσουν τις διμερείς αυτές σχέσεις.
Των ομιλιών ακολούθησαν ερωτήσεις τόσο στους ομιλητές του πάνελ όσο και σε παρευρισκόμενους Ελληνες και Γερμανούς δημοσιογράφους.
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ
“Ελληνογερμανικές παρερμηνείες: Ο ρόλος των Μέσων” ήταν το θέμα της απογευματινής συνεδρίας με ομιλητές σημαντικούς Ελληνες και Γερμανούς δημοσιογράφους.
Για ελληνικά στερεότυπα και μύθους «που ωθούν σε πολιτικές αποφάσεις, υπαγορεύουν τάσεις και συμπεριφορές, αγνοώντας ή παραμερίζοντας μια πολύπλοκη πραγματικότητα. Ετσι φτάσαμε ένα ποσοστό 70 – 80% των Ελλήνων πολιτών να θεωρεί τη Γερμανία εχθρική χώρα, 4ο Ράιχ και να της αποδίδει αρνητικό ρόλο», σημείωσε ο κ. Νικόλας Βουλέλης, διευθυντής της “Εφημερίδας των Συντακτών”. Παράλληλα στάθηκε και στα γερμανικά στερεότυπα σημειώνοντας πως «βομβαρδιστήκαμε από μια ειδησεογραφία και αρθρογραφία από τη Γερμανία και γενικά την Ευρώπη -την οποία αποδοκίμασαν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Χάμπερμας, ο Σρέντερ και βασικό συστατικό αυτής της εκστρατείας ήταν η εθνοτική αντίληψη, ένας μύθος ότι υπάρχει ένας σταθερός ελληνικός χαρακτήρας με εκ γενετής αρνητικά χαρακτηριστικά, μια συλλογική ευθύνη. Και επίσης πολύ ανακριβείς χαρακτηρισμούς για τα μεγέθη του ελληνικού χρέους. Με βάση αυτά έβγαζαν συμπέρασμα ότι πρέπει να τιμωρηθούν οι Ελληνες γιατί έζησαν για πολλά χρόνια πέρα από τις δυνατότητές τους. Στο στόχαστρο δεν μπήκαν πολιτικές και οικονομικές κατηγορίες, αλλά οι Ελληνες γενικά ως σύνολο. Αυτή η εκστρατεία φάνηκε συντονισμένη στα πλαίσια μιας εθνοτικής ερμηνείας της κρίσης. Υπήρξαν και φωνές αντίθετες, αλλά ήταν πολύ λιγότερες». Ο κ. Βουλέλης στάθηκε στη σημασία της απαλλαγής όλων μας από τα στερεότυπα τονίζοντας τη σημασία που έχουν σε αυτήν την κατεύθυνση οι συστηματικές προσπάθειες δημοσιογράφων ώστε να κτυπηθεί το κακό στη ρίζα του.
ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ
ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ
Από τη μεριά του ο Κώστας Μπετινάκης από το www.styx.gr στάθηκε στο ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων και τους χρέους προς την Ελλάδα, κάνοντας ιδιαίτερα αναφορές στα μαρτυρικά χωριά και στα δεινά που υπέστησαν οι κάτοικοι της χώρας από τη ναζιστική κατοχή. «Τα λέω αυτά με πλήρη γνώση ότι οι σημερινοί Γερμανοί δεν έχουν καμία σχέση με τα δεινά που προκάλεσαν και στους ίδιους το ναζιστικό καθεστώς. Το ζήτημα όμως είναι οικονομικό, όπως αυτό που αντιμετωπίζουμε εδώ με το μνημόνιο».
Απευθυνόμενος σε Ελληνες και Γερμανούς δημοσιογράφους επεσήμανε πως «αντί να μιλάμε και να γράφουμε όλα αυτά που κατά καιρούς μας έχουν πικράνει δεν είναι καλύτερο να συνεργαστούμε όλοι για μια καλύτερη Ευρώπη, αλλά των λαών, όχι των επιχειρηματιών;».
ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ
Τις εμπειρίες του από ρεπορτάζ στην Ελλάδα της κρίσης παρέθεσε μεταξύ άλλων ο συντάκτης του περιοδικού “FRONTAL 1” κ. Ρέιναρντ Λάσκα. «Θελήσαμε να μιλήσουμε με τις ομάδες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση. Μιλώντας με μια αναρχική διαδηλώτρια τη ρώτησα γιατί διαδηλώνουν στο Σύνταγμα και συγκρούονται με την Αστυνομία και δεν πηγαίνουν στον Πειραιά όπου είναι τόσα κότερα να διαμαρτυρηθούν για τους πλούσιους που δεν πληρώνουν φόρους. Οταν πάλι μίλησα με έναν εφοπλιστή και τον ρώτησα γιατί δεν πληρώνει τους φόρους που του αναλογούν μας ρώτησε “αν θα δίναμε ποτέ τα χρήματά μας στον Αλ Καπόνε;” καθώς ως τέτοιο αντιμετωπίζει το κράτος. Διαπιστώσαμε ότι δεν υπάρχει διάθεση για αυτοκριτική από κανένα. Ολοι οι Ελληνες διαμαρτύρονται για τη γραφειοκρατία και το πώς λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες. Το λένε συνέχεια, όταν όμως το γράφαμε εμείς, ξεσπούσε θύελλα διαμαρτυριών για το τι λένε οι Γερμανοί σε βάρος τους», σημείωσε ο κ. Λάσκα, που στάθηκε ιδιαίτερα στη σημασία της κατανόησης και του διαλόγου ανάμεσα στους δύο λαούς χωρίς τις προκαταλήψεις του παρελθόντος.
Στον ρόλο του λαϊκισμού στάθηκε ο δημοσιογράφος της “Καθημερινής” κ. Ηλίας Σιακαντάρης. Αφού τόνισε την έλλειψη ενημέρωσης του κόσμου από τις πρώτες ημέρες της κρίσης για τον τρόπο που λειτουργεί η διεθνής οικονομία, σημείωσε πως σε μεγάλο βαθμό τα Μ.Μ.Ε. «γέννησαν τον λαϊκισμό και τον τάισαν μέχρι όσο παίρνει. Ενας λαϊκισμός που παρασύρει τα πάντα, δεν του αντιστέκεται τίποτα. Οσα media ξεκίνησαν με μια πιο τεχνοκρατική προσέγγιση στην πορεία αναγκάστηκαν να στρίψουν το τιμόνι και έγιναν πιο ηθικοπλαστικά κάνοντας στροφή στον λαϊκισμό. Η άμυνα απέναντι στον δημόσιο κίνδυνο που λέγεται λαϊκισμός είναι να δημιουργήσεις μια ασφάλεια στον κόσμο, να βρεις το ελάχιστο της ασφάλειας για κάποιες ομάδες ανθρώπων που δυσκολεύονται».
