Ο Δημοτικός Κήπος Xανίων φιλοξενεί και φιλοξενούσε από παλιά διάφορα είδη πτηνών προς τέρψη των επισκεπτών του, κυρίως των παιδιών.
Λίγα λόγια, λοιπόν, για τα είδη που ανήκουν στην τάξη ορνιθόμορφα, δηλαδή για τους φασιανούς και τα παγώνια του Δημοτικού μας Κήπου!
Η τάξη ορνιθόμορφα (Galliformes) περιλαμβάνει πτηνά σε μέτριο και σε μεγάλο μέγεθος, τα οποία έχουν βαρύ σχετικά σώμα, κοντές και πλατιές φτερούγες, ράμφος καμπυλωτό προς τα κάτω και πόδια ισχυρά με 4 δάκτυλα, τα 3 βλέπουν μπροστά, το δε τέταρτο, το οποίο είναι αρκετά μακρύτερο, υψώνεται πάνω από τ’ άλλα 3 και είναι γυρισμένο προς τα πίσω. Ολα τα ορνιθόμορφα είναι παμφάγα και εδαφόβια πτηνά, μολονότι μερικά είδη ζουν πάνω στα δέντρα.
Τα περισσότερα είναι ενδημικά, πραγματοποιούν όμως πότε – πότε κοντινά ταξίδια, όταν αναζητούν τροφή. Μεταναστευτικά είναι μόνο ορισμένα ορτύκια.
Στην υπόταξη γάλοι περιλαμβάνονται οι εξής οικογένειες:
1) Οι μεγαποδιίδες (Megapodiidae), 2) οι κρακίδες (Cracidae), 3) οι τετραονίδες (Tetraonidae), 4) οι φασιανίδες (Phasianidae), 5) οι νουμιδίδες (Numididae), 6) Οι μελεαγρίδες (Meleagrididae).
Η υπόταξη οπισθοκομίδες (Opisthocomidae) περιλαμβάνει τους οπισθοκόμους με μοναδικό αντιπρόσωπο σε ζωή τον περίεργο οπισθοκόμο τον λοφιοφόρο (Opisthocomus Hoazin).
H οικογένεια φασιανίδες (Phasianidae) είναι μεγάλη και ποικιλόμορφη οικογένεια με 278 είδη, τα οποία ζουν και στον παλαιό και στον νέο κόσμο. Περιλαμβάνουν δε τους φασιανούς, τα παγώνια, τις πέρδικες, τα ορτύκια και τους φραγκολίνους, τις άγριες όρνιθες.
Η άγρια όρνιθα στην ουσία είναι φασιανός, μολονότι το αρσενικό ξεχωρίζει από τ’ άλλα μέλη της οικογένειας των φασιανιδών από το λειρί και την καμπυλωτή ουρά του. Η λέξη φασιανός προέρχεται από τα λατινικά και ελληνικά, η δε παράδοση λέει ότι ο πολύ γνωστός φασιανός ο κολχικός (Phasianus colchicus) της Ευρασίας είχε εισαχθεί στην Ευρώπη από τους Αργοναύτες, οι οποίοι τον πήραν από τον ποταμό Φάση της αρχαίας Κολχίδας της Μικράς Ασίας. Τα περισσότερα είδη και ράτσες των φασιανών που απαντώνται σήμερα στην Ευρώπη, στη Β. Αμερική, στη Νέα Ζηλανδία κ.λπ. έχουν εισαχθεί κατά τους 2 τελευταίους αιώνες, γι’ αυτό οι σημερινοί πληθυσμοί δεν μπορούν να θεωρούνται τελείως άγριοι, αφού κατάγονται από πτηνά, τα οποία βασικά έχουν ανατραφεί κάτω από τεχνητές συνθήκες. Αυτό ισχύει για τους φασιανούς επίσης της Ελλάδας, οι οποίοι κατάγονται από πτηνά που μεγάλωσαν σε πτηνοτροφεία.
Ολοι οι γνήσιοι φασιανοί προέρχονται από την Ασία, αυτοί δε που απαντώνται τώρα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι νόθες μορφές που προήλθαν από διασταυρώσεις ανάμεσα στα 3 άγρια υποείδη: του κινέζικου φασιανού του κολχικού (Phasianus colchicus torquatus), του κοινού μελανόλαιμου φασιανού (Phasianus colchicus colchicus) και του μογγολικού φασιανού (Phasianus colchicus mongolicus).
Εκτός απ’ αυτά, υπάρχουν και άλλα υποείδη, τα οποία ζουν σε απομονωμένες κοινότητες, σ’ όλη την αχανή έκταση που αρχίζει από την Ιαπωνία και τις ακτές της Σινικής θάλασσας και φτάνει ως τον Καύκασο! Στον Δημοτικό Κήπο Χανίων φιλοξενούνται δύο είδη: Ο κολχικός φασιανός και ο χρυσόλοφος ο πεποικιλμένος (Chrysolophus pictus). Τα πτηνά αυτά προέρχονται από τεχνητή αναπαραγωγή!
Το αρσενικό παγώνι του κοινού ταώ (Paνo cristatus) είναι ένα ασύγκριτα όμορφο πτηνό. Στην εξημερωμένη μορφή του διαμένει στα πάρκα και στους ζωολογικούς κήπους, όπως δε και οι άλλοι φασιανοί, έχει πανάρχαια ιστορία.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, τα 100 μάτια του γίγαντα Αργου που σκοτώθηκε από τον Ερμή, μεταφέρθηκαν από τη θεά Ηρα στην ουρά του παγωνιού. Στην Ινδία, απ’ όπου κατάγεται, το εκτιμούν πάρα πολύ, για τον τρόπο, με τον οποίο επιτίθεται και φονεύει τις νεαρές κόμπρες και σε μερικές περιοχές το θεωρούν σαν μετενσάρκωση του θεού Κρίσνα και το λατρεύουν. Η ακριβής χρονολογία της εξημερώσεώς του είναι άγνωστη, μπορεί όμως να προήλθε και από μία βαθμιαία σχεδόν συμπτωματική διαδικασία, όταν μερικά άγρια πτηνά καθώς έψαχναν για τροφή, απομακρύνθηκαν από τα δάση και ήλθαν στα χωριά. Βέβαιο πάντως είναι ότι το είδος εμφανίστηκε στη Μεσοποταμία κατά το 300 π.Χ. και αργότερα μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα και στη Ρώμη, απ’ όπου βρήκε τον δρόμο του για τις άλλες χώρες του δυτικού κόσμου.
Το παγώνι είναι ίσως το πιο όμορφο πτηνό που ζει σήμερα. Στον Δημοτικό μας Κήπο αντιπροσωπεύεται με 5 άτομα φυσικού χρωματισμού και ένα λευκό ζευγάρι, άπαντα προερχόμενα από εκτροφεία, καθότι είναι πολύ δύσκολο να πάει κανείς στις Ινδίες για να συλλάβει παγώνια στην άγρια φύση!
