Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Ranunculus ficaria (Βατράχιο η συκόρριζα), ανήκει στην οικογένεια των Βατραχιοειδών. Στη χώρα µας συναντούµε το είδος Ficaria grandiflora (Φικάρια η µεγανθής) µε την ονοµασία Φυκάρια, Φικαρία, Συκόρριζα, Σφουρδάκλα ή Σφουρδακέλα, µικρό Χελιδώνι, Φασουλίδα. Στη Κρήτη το φυτό ονοµάζεται και Αφορδακόχορτο ή Φορδακός.
Η λατινική ονοµασία ficaria οφείλεται στο σχήµα των βολβών του φυτού που µοιάζουν µε σύκο (η λατινική ονοµασία του σύκου είναι ficus).
Είναι φυτό πολυετές, χαµωτό, λείο, εύρωστο, µε φύλλα ωοειδή, καρδιοειδή στη βάση. Φτάνει σε ύψος το 30 µε 40 εκατοστά. Σπάνια µπορεί να φτάσει και τα 100 εκατοστά. Έχει ρίζες µε βολβίδια σε µορφή σύκου. Οι βλαστοί είναι κοντοί µε µεγάλα µοναχικά άνθη που στηρίζονται πάνω σε πολύ µεγάλο µίσχο. Τα άνθη φτάνουν σε διάµετρο µέχρι τα 4 εκατοστά και έχουν 8-12 πέταλα ωοειδή σε γυαλιστερό κίτρινο χρώµα που ασπρίζει µε το πέρασµα του χρόνου και τρία σέπαλα λευκοκότρινα. Το ζοχαδόχορτο είναι από τα πρώτα λουλούδια που προαναγγέλλουν την άνοιξη. Αναπτύσσεται σε υγρούς τόπους, κήπους και αγρούς σε ύψος που µπορεί να φτάσει τα 800 µε 1000 µέτρα.
Ιστορικά στοιχεία
Ο ∆ιοσκουρίδης αναφέρει το ζοχαδόχορτο µε την ονοµασία µικρόν Χελιδόνιον. Η ονοµασία Χελιδόνιον όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς, οφείλεται στο γεγονός το φυτό άνθιζε όταν ερχόντουσαν τα Χελιδόνια και ξεθώριαζε όταν αυτά έφευγαν. Από την αρχαιότητα το χρησιµοποιούσαν σε µικρές ποσότητες στις σαλάτες.
Για αιώνες, η φικαρία χρησιµοποιήθηκε ως φαρµακευτικό φυτό. Ο Γαληνός αναφέρει ότι το φυτό διαλύει και τους σκληρότερους κάλους και µαλακώνει τα πολύ σκληρά νύχια. Ο Πλίνιος, αναφέρεται στη θεραπευτική δύναµη του. Τον 14ο αιώνα αναγράφεται η χρήση του αφεψήµατος της ρίζας για την αναζωογόνηση του αίµατος, για να ακονίζει την όραση και άλλες αισθήσεις. επίσης το χρησιµοποιούσαν για την επούλωση των πληγών και την θεραπεία του ικτέρου.
Εδώ και εκατοντάδες χρόνια το βότανο χρησιµοποιείται στη λαϊκή ιατρική για την αντιµετώπιση των αιµορροΐδων. Επίσης έχει χρησιµοποιηθεί στη θεραπεία διαφόρων φλεγµονοδών ασθενειών (συµπεριλαµβανοµένης της ατοπικής δερµατίτιδας) στη θεραπεία της χολολιθίασης και δυσπεψία.
Στην Κρήτη η Αφορδακίδα όπως την αποκαλούν (αφορδακός=βάτραχος) φύεται σε βαλτώδη ή υγρά µέρη αλλά και σε παλιούς τοίχους και γύρω από ποτάµια. Κυρίως φυτρώνει στ «τζίγκουνα». Τζίγκουνα ονοµάζουν τα βαρικά χωράφια (βαρικό χωράφι = ο βαλτώδης τόπος, ο µόνιµα υγρός). ∆εν το χρησιµοποιούσαν για θεραπευτικούς σκοπούς γιατί όπως έλεγαν ο Αφορδακός είναι «αδυνατό ψακωτάρι και δεν κάνει καµµιά χρεία».
Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο περιέχει ανεµωνίνη, πρωτοανεµωνίνη και τανίνη. ∆ρα ως στυπτικό.
Τα τρυφερά φύλλα του τρώγονται ωµά σε σαλάτα (5-7 νεαρά φύλλα του φυτού µπορούν να δώσουν ιδιαίτερη γεύση φρεσκάδας και δροσιάς σε σαλάτες που φτιάχνουµε µε ραδίκια, ζοχούς και γαλατσίδες) ή πάνω σε βουτυρωµένες φέτες ψωµιού. Τα άνθη του αν τριφτούν στις επιφάνειες των δοντιών τα λευκαίνουν. Μεγαλώνοντας όµως το φυτό, αναπτύσσει ένα πτητικό δηλητηριώδες αιθέριο έλαιο που το καθιστά δηλητηριώδες. Οι τοξίνες όπως του φυτού είναι ασταθείς και εύκολα καταστρέφονται αν το βράσουµε σε µεγάλη ποσότητα νερού ή αν αποξηράνουµε το φυτό.
Τα βολβίδια της ρίζας αν τα βράσουµε σε λίγο νερό και τα περιχύσουµε µε λιωµένο βούτυρο, αποτελούν ένα πιάτο σπάνιας και εκλεπτυσµένης οµορφιάς
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Το βότανο ανθίζει από τον Μάρτιο µέχρι τον Ιούνιο. Για θεραπευτικούς λόγους χρησιµοποιούµε τη ρίζα του φυτού την οποία συλλέγουµε Μάιο και Ιούνιο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο έχει στυπτική δράση. Τονώνει τα αιµοφόρα αγγεία και σταµατά την αιµορραγία. Εκτός από αυτές τις ιδιότητες, η φικαρία έχει εξαιρετική αντιβιοτική δράση ενάντια σε πολλά παθογόνα µικρόβια. Έχει επίσης ένα καταπραϋντικές, αντισηπτικές και αντισπασµωδικές ιδιότητες.
Όπως αντιλαµβάνεται κανείς από το όνοµα Ζοχαδόχορτο (Ζοχάδα = Αιµορροΐδα) το βότανο αυτό είναι ειδικό στη θεραπεία των αιµορροΐδων. Για τον σκοπό αυτό µπορεί να ληφθεί εσωτερικά ή εξωτερικά σαν πολύ αποτελεσµατική αλοιφή. Είναι επίσης χρήσιµο σε περίπτωση που χρειάζεται ένα στυπτικό.
Το βότανο συνδυάζεται πολύ καλά µε το Πλαντάγκο, την Καλέντουλα ή το Αγριµόνιο για την εσωτερική αγωγή των αιµορροΐδων.
Μπορούµε επίσης να πάρουµε παράλληλα υποστηρικτικά ηπατικά βότανα ή τονωτικά των φλεβών όπως ο Μελίλωτος.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυµα. Ρίχνουµε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουµε 10 λεπτά. Σουρώνουµε και πίνουµε τρεις φορές την ηµέρα.
Αν χρησιµοποιήσουµε βάµµα 2-4 ml βάµµατος τρεις φορές την ηµέρα.
Για να παρασκευάσουµε αλοιφή για εξωτερική χρήση, καλό είναι να χρησιµοποιήσουµε ως βάση, βαζελίνη.
Για να παρασκευάσουµε την αλοιφή κόβουµε σε µικρά κοµµάτια το φυτό και το αναµειγνύουµε µε την βαζελίνη σε αναλογία 1 προς 3, για 24 ώρες σε θερµοκρασία 40 βαθµών Κελσίου. Το στραγγίζουµε, το πιέζουµε και το ανακατεύουµε µέχρι να κρυώσει.
Προφυλάξεις
Μπορεί φύλλα, µίσχοι και βλαστοί του φυτού να κάνουν εξαιρετικές σαλάτες, αλλά δεν πρέπει να ξεχνούµε ότι το φυτό όταν µεγαλώσει είναι δηλητηριώδες λόγω του δηλητηριώδους πτητικού αιθέριου ελαίου που αθροίζεται σε όλα τα µέρη του φυτού. Απαιτείται λοιπόν το βράσιµο σε άφθονο νερό πριν το καταναλώσουµε. ∆εν το χρησιµοποιούµε κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.comι
