Ζωή από 120.000 χρόνια πριν στα Σφακιά

Από έρευνα και ευρήματα στην περιοχή Λουτρού Σφακίων προέκυψαν ενδείξεις για ζωή στα Σφακιά από 120.000 χρόνια πριν.
Αυτό αναφέρεται στη θαυμάσια έκδοση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας και των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης με τίτλο «ΚΡΗΤΗ – Μια Ήπειρος σε ένα νησί» (2014).
Τα ευρήματα στα οποία αναφέρεται η έκδοση, αποτελούν λίθινα εργαλεία της κατώτερης έως Μέσης Παλαιολιθικής περιόδου, δηλ. 200 – 120.000 χρόνια. Φυσικά υπάρχουν και αρκετά αξιόλογα ευρήματα από τη Μινωική ή Κλασική περίοδο, αλλά δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί ή αποκαλυφθεί όπως θα έπρεπε.
Επίσης για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1988 διενεργήθηκε από αρχαιολογική ομάδα συστηματική επιφανειακή έρευνα στα Σφακιά. Αντικειμενικός σκοπός της έρευνας ήταν η μελέτη και διαπίστωση της παλιότερης ανθρώπινης δραστηριότητας σε μια περιοχή τόσο ξακουστή στους μετέπειτα ιστορικούς χρόνους για την ανδρεία και το θάρρος των κατοίκων της.
Η ερευνητική ομάδα περιλαμβάνει δυο αρχαιολόγους Lusia Nixon, Καναδάς, Jennifer Moody ΗΠΑ, ένα βοτανολόγο (Oliver Rackham, Αγγλία) και δυο φοιτητές. Η σχετική άδεια παραχωρήθηκε ευγενώς από την Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, ύστερα από αίτηση που υποβλήθηκε μέσω του Καναδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα.
Περαιτέρω άδεια παραχωρήθηκε από την Δασική Υπηρεσία για εργασία στο φαράγγι της Σαμαριάς. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ερευνητικό Συμβούλιο Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Καναδά.
Οι αρχαιολόγοι της ομάδας προέβησαν στην παρακάτω ενημερωτική ανακοίνωση:
«Ως περιοχή, τα Σφακιά παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, τοσο απο ιστορικής (που είναι ιδιαίτερα γνωστή), όσο και από αρχαιολογικής πλευράς, που παραμένει ακόμη ανεξερεύνητη. Η φετινή εργασία αποτέλεσε μια προδρομική περίοδο, καθοριστικής ωστόσο σημασίας για μελλοντική στο χώρο έρευνα. Τα μέχρι στιγμής αποτέλεσμα τα, πιστεύουμε ότι δικαιολογούν την ανάληψη περαιτέρω εργασίας κατά το 1988 και 1989. Τα αποτελέσματα μας εντάσσονται σε 4 κατηγορίες:
• Αναγνωρίζονται για πρώτη φορά χαρακτηριστικό παγετώνων στα Λευκά Όρη. Συχνό το φαινόμενο αυτό επιφέρει “σύμπτυξη” των κλιματικών ζωνών • με αποτέλεσμα την απομάκρυνση από τις παγωμένες περιοχές φυτών και ζώων με προτίμηση για ζεστό κλίματα. Ενδέχεται η συμπίεση αυτή να συνετέλεσε στον αφανισμό ορισμένων φυτών και ζώων και να περιόρισε αισθητό τις φυσικές παροχές των πρώτων κατοίκων της Κρήτης.
• Μέχρι πρόσφατα υπήρχε η άποψη ότι η παλιότερη ανθρώπινη παρουσία στο νησί δεν ξεπερνούσε χρονολογικά τη νεολιθική περίοδο (800 – 3000 π.Χ.) Νεότερες μελέτες, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας έρευνας, ανάγουν τις πρώτες ανθρώπινες εγκαταστάσεις στη Μεσολιθική περίοδο, αν όχι νωρίτερα. Επιδιώκουμε να εξακριβώσουμε πότε έφτασαν οι πρώτοι άνθρωποι στην Κρήτη, και αν αρχικά εγκαταστάθηκαν σε μονίμους η εποχιακούς οικισμούς.
• Αποδεικνύεται εκτεταμένη προϊστορική δραστηριότητα καθ’ όλη την επαρχία, γεγονός που θέτει το ερώτημα της διασύνδεσης των Σφακιών με άλλες περιοχές στα δυτικό, βόρεια και ανατολικά του νησιού όπου οι Μινωικοί οικισμοί είναι περισσότερο γνωστοί.
Μας ενδιαφέρει κυρίως η επικοινωνία της επαρχίας με τα Χανιά και την προς βόρεια περιοχή, ένα σημείο που ελπίζουμε να ερευνήσουμε του χρόνου, ρίχνοντας περισσότερο βάρος στις τοποθεσίες Ασκύφου και Μαδάρες, όπου και πιστεύουμε να εντοπίσουμε τα οδικά δίκτυα τα οποία συνέδεαν τις δυο περιοχές στα Μινωικά χρονιά.
• Μας ενδιαφέρει επίσης η σχέση μεταξύ παράλιων και εσωτερικών οικισμών στα Σφακιά, οι οποίοι ως γνωστόν, και ανάλογα με την χρονική περίοδο, παρουσιάζουν διαφοροποίηση ως προς την πυκνότητα. Σήμερα λόγω της τουριστικής ανάπτυξης, παρατηρείται πάλι κάποια ιδιαίτερη προτίμηση για τους παράλιους οικισμούς. Η κατανόηση των παραμέτρων που οδηγούσαν – κατά περιόδους -στην μια ή την άλλη επιλογή οικισμού θα συμβάλλει στο “δέσιμο” της περιοχής από περιβαλλοντολογικής και πολιτιστικής άποψης.
Σύμφωνα με τους όρους της παραχωρηθείσας άδειας, μας επιτράπηκε η συλλογή επιφανειακών οστράκων και λίθινων εργαλείων. Όλα τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Χανίων. Ελπίζουμε σε μια επόμενη περίοδο εργασίας και έρευνας οπότε και θα μεταφέρουμε τα ευρήματα στην Ανώπολη για μελέτη. Θα θέλαμε και από της θέσης αυτής να ευχαριστήσουμε όλους όσους μας βοήθησαν στην πραγματοποίηση της έρευνας: Την Αρχαιολογική Υπηρεσία, τη Δασική Υπηρεσία, το Καναδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και ιδιαίτερα τους κατοίκους στην Ανώπολη και όλη την επαρχία Σφακιών που μας συμπαραστάθηκαν και μας φιλοξένησαν τόσο ευπρόσδεκτα».
Μιας και η κα Νίξον με είχε επισκεφθεί για κάποιες πληροφορίες για τα Λευκά Όρη, όχι φυσικά αρχαιολογικές μου είχε χαρίσει και τις δυο βιντεοκασέτες σχετικές με τις έρευνες αλλά έχουν μεγάλη φθορά τώρα. Είχαν προβληθεί και από την ΕΡΤ τότε.
Σαν απλός πεζοπόρος, λάτρης των Σφακίων θα αναφερθώ στο επόμενο γραφτό μου για όλους τους θαυμαστούς αρχαιολογικούς χώρους των Σφακίων.